12.6. Aholini ijtimoiy himoya qilish Bozor munosabatlari mehnat qilish, daromad olish, o‗qish
huquqini
kafolatlamaganligi
va
nogironlar,
kam
ta'minlangan
nafaqaxo‗rlar va boshqa toifadagi fuqarolarni ijtimoiy himoya qilishni
ta'minlamaganligi sababli, daromadlarni taqsimlash va muhtojlarga
ijtimoiy ta'minot tizimini yaratishda davlatning aralashuvi talab etiladi.
Agar daromadlarning funktsional taqsimoti ishlab chiqarish
omillariga egalik qilishga asoslangan bo‗lsa, daromadlarni shaxsiy
taqsimoti davlat hokimiyati tomonidan amalga oshiriladi.
Mamlakatda daromadlarni qayta taqsimlashning asosiy vositasi
davlat byudjeti bo‗lib, u aholini ijtimoiy ta'minlash mexanizmi
mavjudligini nazarda tutadi. Davlatning ijtimoiy siyosati orqali amalga
oshiriladigan aholini ijtimoiy himoya qilishda ikkita usul qo‗llaniladi:
ijtimoiy himoya va ijtimoiy kafolatlar.
Ijtimoiy himoya - jamiyatning barcha a'zolarining ijtimoiy zaruriy
moddiy va ijtimoiy holatini ta'minlash bo‗yicha davlatning choralari. Bu
shuni bildiradiki:
malakali mehnatni ko‗paytirish:
mehnatga layoqatli jamiyat a'zolarining mehnat qilish
qobiliyatini ro‗yobga chiqarish uchun sharoitlarning mavjudligi;
yangi ish o‗rinlari yaratish va o‗zlarini ishsiz deb topgan
ishchilarni qo‗llab-quvvatlash va boshqalar.
Ijtimoiy kafolatlar - bu jamiyatning har bir a'zosi oldidagi zaruriy
ehtiyojlarini qondirish majburiyatlari. Ular quyidagilarni anglatadi:
umumiy mavjudlik va bepul ta'lim;
mehnat qobiliyatini amalga oshirish bilan bog‗liq jamiyatning
kafolatlari;
majburiy mehnatga yo‗l qo‗ymaslik kafolatlari va boshqalar.
Davlatning ijtimoiy siyosatini amalga oshirishda ikkita yondashuv
qo‗llaniladi.
Ijtimoiy yondashuv jamiyat o‗zining har bir a'zosiga kambag‗allik
chegarasidan pastga tushishiga yo‗l qo‗ymaydigan daromad darajasini
kafolatlashi shart deb taxmin qiladi.
