O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta

Ketma-ketlikni ta'minlash. O'quvchilarda gimnastika mash- g'ulotining dasturi turli xil ko'nikma va malakalarni shakllantirishni nazarda tutadi. Darsda turli xil mashqlarning sonini to'g'ri belgilash va ularning ketma-ketligini ta'minlash, darsning samaradorligini oshiradi. Bu masalalarni hal qilishda darsning vazifalari, o'quvchilar tarkibi, darsning qancha davom etishi, mashg'ulot joyini jihozlash va boshqalardan tashqari:

1. 
   O'quvchilarda darsning asosiy qismida barcha mashqlarni baja­rish uchun yuqori mehnat qobiliyatini saqlab turishga sharoit yaratish kerak. Mashqlarni shunday ketma-ketjoylashtirish lozim- ki, darsning asosiy qismi jadal jismoniy tayyorgarlik mashqlari bilan yakunlansin; yugurish, to'siqlardan o'tish, sakrash o'yinlarini esa o'quvchilar gimnastika jihozlarida mashqlar texnikasini o'rgana- yotgan turlardan keyin o'tkazish tavsiya qilinadi; murakkabligi jiha­tidan bir xil bo'lgan turli xil mashqlar qatorasiga, ketma-ket o't- kazilmasligi lozim.
   
2. 
   O'quvchilarning dars rejasida belgilangan mashqlarni o'zlash­tirish darajasi. Bir mashg'ulotning asosiy qismi dasturiga yaxshi o'zlashtirilmagan mashqlar to'plamini ko'p kiritmaslik kerak.
   

Darsning asosiy qismini о 'tkazishga qo yiladigan umumiy talablar. Darsining asosiy qismini o'tishda o'qituvchi qo'llaydigan uslublar:

1. 
   O'quvchilar o'zlari bajaradigan mashqni aniq tasawur qilishlari. O'quvchi o'zi bajaradigan mashqni tushunsa, uning shu mashqni bajarish uchun harakatlari ongli va maqsadga muvofiq bo'ladi, mashg'ulotga faol qatnashadi, mashqlarni bajarishga bo'l­gan qiziqishi ortadi. Bunda o'quvchi, albatta, yuqori natijaga erishadi.
   
2. 
   Bajariladigan mashqni har bir o'quvchi bajara oladigan bo'li- shini ta'minlash. O'qituvchi o'quvchiga kuchi yetmaydigan mashq bajarishni topshirsa, uning samarasiz urinishlari natijasida qo'pol, tuzalmas xatolar yuz berishi, ayrim hollarda jarohatlanish, mash­g'ulotga qiziqishning susayishi, o'quvchining gimnastikaga nisbatan ko'ngli sovishi mumkin.
   
3. 
   Har bir navbatdagi urinishda o'quvchi berilgan mashqlarning bajarilish sifatini oshiradi. Bu shartning bajarilish darajasiga qarab, o'rganish jarayonining sifatini oshirish mumkin. O'quvchi o'z urinishlarining natijasini ko'ra bilmasa, uning mashg'ulotga bo'lgan qiziqishi va o'qituvchiga nisbatan hurmati yo'qoladi.
   
4. 
   Har bir o'quvchi topshirilgan mashqni optimal darajada takrorlashi. O'quvchining harakat amalini o'zlashtirishga qaratilgan urinishlaridagi bosh omil shu harakatning amalda bajarilishi hisob-
   

lanadi, urinish qancha ko'p bo'lsa, turli sharoitda ham uning nati- jasi yaxshi ko'rinadi.
5. Mashqlarni bajarishda xavfsizlikni ta'minlash. Jismoniy mashqlar mashg'uloti, eng awalo, inson sog'lig'ini mustahkam- lashga qaratilgan. O'quvchilarning mashq bajarishda jarohatlanishi o'qituvchining xatosi hisoblanadi. Shuning bilan birga, mashqlarni bajarishda to'la xavfsizlikni ta'minlash o'quvchilarning sport maho- ratining tezroq o'sishiga ko'maklashadi.
Gimnastika mashg'ulotining asosiy qismini o'tishda yuqorida ko'rsatilgan talablarni bajarish uchun o'qituvchi:

• 
  ko'maklashish;
  
• 
  o'quvchilar faoliyatini muhofaza qilish va baholash;
  
• 
  o'quvchilar tomonidan qo'yilgan xatolarni tezlik bilan bar- taraf etish;
  
• 
  mashqlarni bajarishda xavfsizlikni ta'minlaydigan choralar qo'llashni (IV bobga qaralsin) bilishi shart.
  

Shug'ullanuvchilarning yuqori ish qobiliyatiga quyidagi uslu- biyatlar yordamida erishiladi:

1. 
   Birinchi jihozda yangi material darsning asosiy qismi boshida, o'tilgan mashqlar texnikasini takomillashtirish ikkinchi jihozda, uchinchisida esa o'tilgan dars qaytarilib, harakat qobiliyati rivojlan- tiriladi.
   
2. 
   Jihozlarda osilish mashqlari, tayanish mashqlari bilan almashinib bajariladi. Bunda yuklamalar sinergist-mushaklar va antagonist-mushaklarga teng taqsimlanadi. Bunday usul bilan ish bajarishda mushaklar kuchi, tezkorlik va chidamlilikning har tomonlama rivojlanishiga erishiladi.
   
3. 
   Mashqlarni almashtirib bajarishni shunday rejalashtirish kerakki, bunda bir mashqni o'rgatish keyingi mashq bajarishga zamin yaratsin yoki uni bajarishga xalaqit bermasin.
   
4. 
   Darsning asosiy qismiga qo'yilgan vazifani muvaffaqiyatli bajarish, asosan, har bir mashqni bajarishga rejalashtirilgan vaqtga, ishni dam olish bilan to'g'ri tashkillashtirishga chambarchas bog'liq.
   

17.5. Darsning yakuniy qismi
Bu qismda darsni tugallash uchun quyidagi vazifalar qo'yiladi:
1. Sportchi organizmining tez tiklanishiga ko'maklashish. Asta- sekin jismoniy va fiziologik yuklamalarni susaytirish. Darsda shiddatli va uzoq harakat faoliyati o'quvchilarni charchatadi, ularning ish qobiliyatini susaytiradi. Agar mashg'ulotlar orasidagi vaqt bir kunga



(24 soatdan ortiq) teng bo'lsa, organizmning barcha funksiyalari to'liq tiklanadi. Agar bu oraliq bir necha soatdan iborat bo'lsa, navbatdagi dars o'quvchi organizmining to'liq tiklanmaslik cho'qqi- siga to'g'ri kelishi mumkin. Bunday holda kasallikka chalinmaslik uchun tez tiklanishni ta'minlaydigan choralar ko'rilishi lozim.
Gimnastika mashqlarini sifatli bajara olmaslik o'quvchilarning o'z kuchiga ishonmaslikka olib kelishi mumkin, qo'rqish hissini bartaraf etish uchun irodasini zo'rlash ularni ruhan charchatadi. Shuning uchun darsning yakunlovchi qismida muvaffaqiyatli baja­rish mumkin bo'lgan tinchlantiradigan yengil mashqlar berish zarur.

2. 
   Darsga yakun yasash va navbatdagi darsga topshiriq berish. O'qituvchi darsga yakun yasar ekan, u mashg'ulotda sodir bo'lgan barcha hodisa (o'quvchilarning intizomi, ularning faolligi, mashg'u­lotda belgilangan va uning amaliy natijasi) haqida o'z fikrini aytishi kerak.
   
3. 
   Keyingi mashg'ulotda nimalar bajarilishini aytish bilan birga o'quvchilarga mustaqil ish uchun topshiriqlar berish maqsadga muvofiqdir.