O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

15.6. Bir necha hukm yuzasida jazo tayinlash

Yuqorida bir necha jinoyat sodir etganlik uchun jazo tayinlash bilan bog‘liq holatlarga to‘xtalib o‘tdik. Jinoyat qonunida bir necha jinoyat sodir etganlik uchun jazo tayinlash bilan birga bir necha hukm yuzasidan jazo tayinlash qoidalari ham mavjud. Ushbu institutlarni birga keltirishimizdan maqsad sudlar amaliyotida shunday holatlar ham mavjudki, bunda har ikki qoidani barobar tat­biq qilinishi ishni to‘g‘ri hal qilinishiga asos bo‘lishini kuzatishi­miz mumkin. Masalan, A.ning jinoyat ishini olaylik, A. firibgarlik jinoyati uchun ikki yilga axloq tuzatish ishlari jazosiga hukm qilinib, ish haqining 15 foizi davlat foydasiga ushlab qolish tayinlangan. A. ning ushbu jinoyat ishi bo‘yicha hukm chiqarilgandan keyin uni yana boshqa jinoyatlarda aybdorligi aniqlangan, jinoyatlardan ayrimlari birin­chi hukm chiqarilgunga qadar boshqalari esa, hukm chiqaril­gandan so‘ng sodir etilgan. Endi ushbu ish bo‘yicha jazo tayinlash ham jinoyatlar jami uchun ham bir necha hukm yuzasidan jazo tayinlash qoidalarini tatbiq qilinishini nazarda tutadi. Bir necha hukm yuzasidan jazo tayinlash qoidalari Jinoyat kodeksining 60-mod­dasiga muvofiq quyidagi tartibda belgilangan.

Agar mahkum hukm chiqarilganidan keyin jazoni to‘la o‘tamay turib, yangi jinoyat sodir etsa, sud yangi hukm bo‘yicha tayinlangan jazo muddatiga ilgarigi hukm yuzasidan o‘talmay qolgan jazo muddatini to‘la yoki qisman qo‘shadi.
Bir necha hukm yuzasidan har xil turdagi jazolarni qo‘shish yo‘li bilan jazo tayinlashda ushbu kodeksning 61-moddasida nazarda tutilgan qoidalarga amal qilinib, jazoning og‘irroq turi uzil-kesil tayinlanadi.
Bir necha hukm yuzasidan axloq tuzatish ishlariga yoki xizmat bo‘yicha cheklashga hukm qilinib, ish haqi yoki pul ta’minotidan ushlab qolishning har xil miqdori belgilangan holatlarda bu jazolarning faqat muddatlari qo‘shiladi.
Ilgarigi hukm yuzasidan ijro etilmay qolgan qo‘shimcha jazolar hukmlar jami tariqasida tayinlangan asosiy jazoga qo‘shib tayin­lanadi.
Yuqoridagi qonunda ko‘zda tutilgan bir necha hukm yuzasidan jazo tayinlash qoidalari mahkum tomonidan birinchi hukm e’lon qilingandan so‘ng, lekin hukm bo‘yicha tayinlangan asosiy va qo‘shimcha jazolar to‘la o‘talgunga qadar yangi jinoyat sodir etilgan hollarda qo‘llaniladi. Qonunga ko‘ra, mahkum tayinlangan jazoni ayrim sabablarga ko‘ra o‘tamagan bo‘lsa, masalan, jazoni o‘tashdan bo‘yin tovlagan shartli hukm qilingan va JPK qoidalariga ko‘ra, jazoni ijro etish to‘xtatib yoki kechiktirib qo‘yilgan hamda boshqa sabablarga ko‘ra umuman o‘tamagan bo‘lsa ham sud Jinoyat kodeksining 60-moddasi qoidalari bo‘yicha jazo tayinlaydi
Jinoyat kodeksining 60-moddasida ko‘rsatilgan hollarda sud yangi hukm bo‘yicha ilgarigi hukm yuzasidan o‘talmay qolgan jazo muddatini to‘la yoki qisman qo‘shish yo‘li bilan qat’iy jazo tayinlaydi. Jinoyatlar jami tariqasida tayinlangan jazoning mak­simal muddatini belgilovchi Jinoyat kodeksi «Umumiy» qismining moddalarida bel­gilangan doiralar bilan cheklangan Jinoyat kodeksining 59-mod­dasiga nisbatan hukmlar jami tariqasida jazo tayinlashda maksimal doira faqat ozodlikdan mahrum qilish jazosi uchun belgilanadigan muddat bilan farq qiladi. 18 yoshdan oshgan vaqtda jinoyat sodir etgan shaxslarga hukmlar jami tariqasida jazo tayinlanganda jazoning eng ko‘p muddati 25 yil va 18 yoshgacha bo‘lgan vaqtda jinoyat sodir etgan shaxslarga nisbatan 15 yilgacha muddatga tayinlanadi.
Bir necha hukmlar yuzasidan axloq tuzatish ishlariga yoki xizmat bo‘yicha cheklashga hukm qilinib, ish haqi yoki pul ta’minotidan ushlab qolishning har xil miqdorlari belgilangan hollarda bu jazolarning faqat muddatlari qisman yoki to‘la qo‘shiladi. Avvalgi hukm bo‘yicha tayinlangan, lekin ijro qilinmagan qo‘shimcha jazolar hukmlar jami tariqasida tayinlangan jazoga qo‘shiladi.
Bir jinoyati uchun (sudlanib) hukm chiqqan, lekin hukm bo‘yicha jazoni o‘tamagan shaxs, birinchi hukm chiqqunga qadar boshlanib, hukm chiqqandan so‘ng ham davom etgan surunkali va davomli jinoyat sodir etishda aybdor deb topilsa, ikkinchi hukm bo‘yicha unga jazo tayinlashda sud Jinoyat kodeksining 60-moddasi qoidalariga rioya etishi lozim.
1. Jazo tayinlashning umumiy asoslari deganda nimani tushunasiz?
2. Sud jazo tayinlashda nimalarni hisobga olish kerak?
3. Jinoyatlarning xususiyati deganda nimalarni tushunasiz?
4. Jinoyatlarning ijtimoiy xavfliligi deganda nimani tushunasiz?
5. Jinoyat tufayli yetkazilgan zararning xususiyati deganda nimani tushunasiz?
6. Jinoyat tufayli yetkazilgan zararning miqdorlarini bayon eting.
7. Aybdorning shaxsi deganda nimalarni tushunasiz?
8. Jazoni yengillashtiruvchi holatlar deganda nimani tushunasiz?
9. Jazoni og‘irlashtiruvchi holatlarning huquqiy ahamiyati nimalarda ifoda­lanadi?
10. Bir necha jinoyatlar uchun jazo tayinlash tartibi qanday?
11. Bir necha jinoyatlar yuzasidan qo‘shimcha jazolarni tayinlash tartibi qanday?
12. Bir necha hukmlar bo‘yicha jazo tayinlash tartibi qanday?
16-bob. JAVOBGARLIKDAN OZOD