O‘zbekiston respublikasi o‘rta maxsus va oliy talim vazirligi

Viktor Gyugo
Biz hammamiz bilamizki, xarakterning asosi va shuning uchun tashqi dunyo bilan muvaffaqiyatli yoki muvaffaqiyatsiz o'zaro munosabatlarning asosi insonning o'ziga xosdir. maktabgacha yoshdagi bolalik. Empirik ravishda psixologlar bu taxminan 5 yoshda degan xulosaga kelishdi. Ko'p marta takrorlangan ibora. "Biz hammamiz bolaligimizdanmiz" jiddiy dalil bazasiga ega.
Zamonaviy tarbiyachi o'quvchilarning qiziqishlari va ehtiyojlaridan kelib chiqib, o'quv jarayonini moslashuvchan tartibga solishga tayyor bo'lishi kerak. Maqsad bilim, ko'nikmalarni shakllantirish emas, balki bolaning shaxsiyatini rivojlantirish bo'lishi kerak. Tarbiyachi uchun asosiy vazifa zamonaviy bolalar bog'chasi - stereotiplardan asta-sekin chiqib ketish, aqliy faoliyatni tashkil qilish, bu davrda o'zlarining kasbiy harakatlarini, bolaga bo'lgan munosabatlarini qayta ko'rib chiqish bo'ladi.

2.3. Tarbiyachilarning jamiyatdagi o’rni.

O’zbekiston Respublikasida amalga oshiriladigan o’zgarish islohatlarning muafaqqiyatga eng avvalo odamlarning o’z ishlariga ma’suliyat bilan qarashlariga, kundalik mehnat faoliyatiga mamlakat taraqqiyotiga hissa qo’shishiga bog’liq. Jamiyatda pedagok yani tarbiyachi birinchidan, o’sib kelayotgan avlodni tarbiyalash, mehnatkash xalqimizga har tamonlama bilim berishdek savobli va ma’suliyatlarni bajaradi. Tarbiyachi yosh avlodi xalqimizning munosib farzandlari qilib tarbiyalashdek muhim va faxrli shu bilan birga ma’suliyatli vazifani bajaradi. Tarbiyachining siyosiy yetukligi bolalrni tarbiyalash sifati uchun xalq va jamiyat oldidagi o’z ma’suliyatini anglashga ta’lim-tarbiya ishlarini hal etishga, ijodiy yondashishga o’z mahoratini doimo faollashtirib boorish va hamkasblarining ishdagi o’sishiga ko’maklashishiga yordam beradi. Tarbiyachi o’zi yashab turgan o’lka hayotini bilishi tabiyat va jamiyat omillarini tushunishi ijtimoiy faol bo’lishi kerak.

Respublikamiz raxbariyati pedagoklar faoliyatini hozirgi kundayuqori baxolamoqda. Ma’lumki, o’zbekiston respublikasining birinch prezidenti I.A.Karimov 1996-yil 9-yanvardagi Farmoniga binoan “birinchi oktyabr Xalq ta’limi xodimlari – tarbiyachi va murabbiylar kuni” deb e’lon qilindi bu voqea davlatimizda tarbiyachilarning jamiyatda tutgan o’rni naqadar yuksakligidan dalolat beradi. Yosh avlodni barkamol qilib tarbiyalashda erishgan yutuqlari uchun pdagok ishidagiijodiy mehnatlari uchun ilg’or tajribalarga erishganligi munosabati bilan tarbiyachilar “metodist-tarbiyachi”, “xalq ta’limi a’lochisi” va shu kabi sharafli unvonlar bilan taqdirlanadilar.xalq ta’limi xodimlari orasida respublika bo’yicha deputatlar saylanishi ham ularga bo’lgan chuqur xurmat ehtiromni bildiradi.
O’zbekiston respublikasining Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev tashabbuslari bilan
jamiyatimizda tarbiyachi xodimlarning ish faoliyatidagi qulayklari, ularning
faoliyati jarayonidagi kamchliklarni tuzatishga bo’gan ko’maklari hamda oylik maoshlari yildan – yilga oshirilib turmush sharoitlari yaxshilanib kelinilmoqda. Pedagok xodimlarning malakasini oshirish ilmiy mettodik markazlari kengaytirilmoqda, ularning siyosiy tayyorgarligiga talab kuchaytirilmoqda, har to’rt yoki besh yilda qayta tayyorlashdan o’tishlari uchun shart sharoitlar yaratilmoqda. Jamiyatda tarbiyachi mahoratini egallashda nazariy va amaliy kasbga oid bilimlarni egallash, pedagogik jamoa bilan dimiy muloqatda bo’lish ijobiy natijalar beradi. Tarbiyachi jamiyatda o’z o’rni va ahamiyatini rivjlantirishda uning o’z faoliyati davomida egallagan bilim ko’nikma va malalakalri muhim ahamiyat kasb etadi. Buyuk nemis pedagogi Adolf Disterverg tarbiyachining jamiyatda o’z o’rnini egallash uchun doimiy ravishda fanlarni mutola qilish bilan shug’ullanishi haqida gapirib, shunday degan edi: “Tarbiyachi muntazam ravishda fan bilan shug’ullanmog’i lozim. Aks holda u qurigan daraxt va toshga o’xshab qoladi. Qurigan daraxt va tosh meva bera olmaganidek, kelajakda bunday tarbiyachidan hech qanday natija kutib bo’lmaydi.” Tarbiyachi avvalo, bilimli bo’lishi o’zi yashab turgan tabiyat va jamiyatning qonuniyatlarini tushunishi, ijtimoiy faol bo’lishi, umumiy va maktabgacha tarbiya pedagogikasini, bolalar ruhiyati va fizalogiyasini egallashi va bolalarning yosh hususiyatlarini bilishi kerak. Shuningdek, pedagok tarbiyachining hodisalarnitahlil qilishga ilmiy nuqtayi nazardan yondashuvi bolani har tamonlama rivojlantirishmufaqqiyatni amalaga oshirishga imkon beradi. L.Y.kolnlmskiy o’z Tadqiqotida tarbiyachining bolalarga munosabati so’ssiz tarbiyachi mehnati muafaqqiyatlarida hal qiluvchi ro’l o’ynashi hamda pedagogik mahoratning muhim tamoni bo’lib hisoblanishini takidlagan edi. Uning fikricha tarbiyachi bilan bolalarning o’zaro munosabati ko’p jihatdan aynan mana shu jarayon harakteriga bog’liqdir. Muolifning takidlashicha o’zaro munasobatni tarbiyachi shaxsining faolligi va jamoadagi tasirlashuvi nuqtayi nazaridan o’rganishi ham mumkin. Hozirgi zamon va fan texnika jadal suratda rivojlanayotgan, zamonviy axborot texnalogiyalarining salmog’I keskin oshayotgan bir davrda tarbiyachi pedagogik mahoratini takomillashtirish uhimahamiyat kasb etadi. Jamiyatda tarbiyachi o’z o’rnini shakllanishida hozirgi kunda faqat o’z fani bo’icha emas, balki o’z faniga yaqin bo’lgan sohalardagi yangiliklarni bilishi talab etiladi.
Darhaqiqat, jamiyatda tarbiyachining obro e’tiborini taminlaydigan ilk vosita uning tarbiyalanganlik darajasidir. Jamiyatda tarbiyachi ma’naviy jihatdan sag’lom va keng fikrlay oladigan bo’lishi, o’z milliy qadriyatlari, urf –odatlari va millatimizning buyuk siymolari ijodiy merosini teran bilishlari kerak. Ayniqsa, o’zi tanlagan mutaxasisslik sohasida izlanishar olib borga allomalarning hayoti va ijodini yaxshi bilishi hamda mantiqiy tafakkurga ega bo’lishi lozim. Bu tarbiyaching jamiyatda pedagogik shakllanib borishida muhim ahamiyat kasb etadi. Tarbiyachilki kasbining shakllanishi davomida pedagogik mahorati takomillashib boradi. U turli pisixalogik hususiytlarga ega bo’lgan tarbiyalanuvchilar bilan ta’lim – tarbiyoviy faoliyat olib boradi. U o’z navbatida tarbiyachining jamiyatda tinimsiz ijod qilishga, tarbiyaning har xil vosita va usullarini topib moxirona qo’llashga majbur etadi. Tarbiya natijasida belgilangan maqsadga erishish uchun tarbiyachilar yillar dvomida yig’ilgan tajriba va malakalariga tayanib ishlaydi. Tarbiyachining nazariy hamda amaliy faoliyatida erishadiga barcha yutuqlari va ijobiy natijalari uning pedagogik maxoratini namoyon etuvchi asosiy vositalar hisoblanadi.
Tarbiyachi barkamol avloni tarbiyalash jarayonida ishtirok etadi ekan nafaqat ma’naviy – axloqiy madaniyati bilan atrofdagilarga o’rnak bo’lishi, shu bilan birga tarbiyachi o’z maxorati qirralarini namoyaon eta olishi,yetuk tarbiyachi sifatida barkamolinsonni tarbiyalashga, yuqori malakali kadrlarni tayyorlash ishigao’zining munosib hssasini qo’shishi zarur.
Tarbiyaching maxoroti yuksak pedagogiktafakkur ta’lim tarbiya jarayoniga ongli, ijodiy yondashuv, metodik bilmlarni samarali qo’llay olish qobiliyati bo’lib u doimiy ravishda pedagogik bilmlarni oshirib boorish o’tmish qadriyatlarini o’rta osiyo mutafakkurlari ijodiy merosida yoritilgan murabbiylarini tayyorlash to’g’risidagima’lumotlar hamda zamonaviy axborot texnalogiyalar, ilg’or xorijiy davlatlarning tarbiyachilar tsyyorlash texnalogiyalarini nazariy jihatdan o’rganish jarayonida tarkib topadi.
Yosh tarbiyachilarning shuningdek ta’lim tashkilotida bir- ncha yillik mexnat faoliyatiga ega bo’lgan tarbiyachilarni pedagogik maxoratga ega bo’lishlari o’zlarini kasbiy jihatdan takkomillashtirib boorish yo’lida bir qator shartlarga amalqilishi hisibiga rivojlanib boradi. Ular ni quydagi vositalar asosida rivojlantirish mumkin:
1.Mustaqil o’qib – o’rganish (pedagogika fanida ro’y berayotganeng so’ngi
yangiliklar haqida ma’lumotlarni beruvchi yangi adabiyotlar internet materiallari, vaqtli matbuaot sahifalarda chop etilayotgan mma,lumotlar, shuningdek ilg’or texnalogiyalar bilan tanishib boorish, ularda ilgari surilayotga g’oyalarni umumlashtirish, xulosalash asosida mustaqil loyixalarni tayorlash).

1. 
   Tajribali ustoz tarbiyachilar faoliyatnini o’rganish (ta’lim tashkilotidan chetga chiqmagan holda tashkil etilib vaqt sarhisob nuqtayi nazaridan samarali samnaladi. Tajribali tarbiyachilar faoliyaatni o’rganish, ular tamonidan tashkil etilayotgan mashg’ulotlarni kuzatish, tahlil qilish aosida amalga oshiriladi bu borada olingan ta’suraotlarini umumlashtirish assida xulosa chiqarish aqsadga muofiqdir)
   
2. 
   Tarbiyachi hodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish kurslari va institutlarida kasbiy mlaka va ko’nikmalarini oshirish
   
3. 
   Doimiy ravishda ilmiy anjumanlar (nazariy va amaliy konfrensiya hamda
   

seminarlar pedgogik o’qish hamda trening)da faol ishtirok

4. 
   Respublika hamda rivojlangan xorijiy mamlakatlarning yetakchi ta’lim tashkilotlarida o’ztajribalarini oshirishkasbi bo,icha eng so’ngi ma’lumotlarni o’rganish.
   

Umuman olganda jamiyatda tarbiyaching o’rni va ahamiyati shakllanishida pedagogik maxorati va tarbiyalanuvchilarga ta’lim – tarbiya sifatining samaradorligini taminlashda, tarbiychining jamoada ijtimoiy muhitda obro e’tiborini oshiradi hamda tarbiyachilar orasida unga nisbatan hurmat yuzaga keladi.