O`zbekiston respublikasi qishloq va suv xo`jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro filiali

2.2. Kadastr kartografiyasining avtomatlashgan sistemasiga umumiy 


talablar 

---

22

Integratsiya bo`yicha talablar. Sistemada EHM ning turli tipdagi apparatli
vositalari, operatsion sistemalar, ma`lumotlar formati va amaliy dasturiy ta`minot 
sistemalari minimallashtirilishi kerak.
Barcha komp’yuterlar tarmoqqa ulangan bo`lishi kerak. Fotogrammetrik 
server, ma`lumotlar bazasi serveri va grafik ma`lumotlar alohida kommutatorlarga
ulangan, hamda ular bir biri bilan bog’langan bo`lishi zarur. Shu orqali barcha 
ishchi o`rinlaridagi fotogrammetrik kichik sistemalari fotogrammetrik serverga
bog’langan kommutatorlarga ulanadi. Qolgan ishchi o`rinlari ma`lumotlar bazasi 
va grafik ma`lumotlari serveriga ulanadi.
Lokal hisoblash tarmog’i kabellari ekranlashtirilgan bo`lishi kerak. Shunda 
ular elektromagnit nurlanishidan himoya qilinadi.
Tarmoqda ishchi o`rinlari o`rtasidagi ma`lumot almashinuvi 100 Mbit/sek. 
dan, server va kommutatorlar o`rtasidagi ma`lumot almashinuvi 1000 Mbit/sek.
dan kam bo`lmasligi kerak. 
Sistemani
integratsiyalashda 
sistema
komponentlari 
o`rtasida
almashinadigan ma`lumotlar mosligi ta`minlanmog’i kerak. Barcha tipdagi ishchi 
o`rinlari o`rtasida, hamda ishchi o`rin va server o`rtasida ma`lumot uzatish ishlab
chiqarish jarayoniga ta`sir qilmasligi kerak. Barcha kichik sistemalarda ishchi 
o`rinlari uchun plotter va printerlar ajratilgan bo`lishi kerak.
Apparat

vositalariga

umumiy

talablar.

Kadastr

kartografiyasining

avtomatlashgan sistemasida kunlik, haftalik va oylik to`liq ma`lumotlar zahirasi 
uchun apparat va dasturiy vositalar qarab chiqilgan bo`lishi kerak.
Grafik masalalarni yechish va stereokuzatish uchun ishlatiladigan barcha 
kompyuter monitorlari videokartalar bilan birgalikda progresivlikka ega bo`lishi va
quyidagi umumiy talablarga javob berishi kerak: magnitlanishning qurilmaviy 
funktsiyalari; monitorni aylantirish va qiya qilishni ta`minlovchi podstavkalarni
mavjudligi; operatorni standartga mos holda radiatsion va elektromagnit 
nurlanishdan himoyalash; antistatik himoya.
Barcha ishchi o`rinlari kompressiya va dekompressiya vositalari bilan 
(apparatli yoki dasturiy) ta`minlangan bo`lishi kerak.

---

23

Barcha CD-ROM qurilmalari CD-RW formatidagi disklarni o`qishni
ta`minlashi kerak. 
Dasturiy ta`minotga umumiy talablar. Maxsuslashtirilgan interfeysning
dasturiy mahsulotlari avtomatlashgan kartografiyaning masalalarini yechishga 
mo`ljallangan, GIS ning oddiy operatsiyasi sifatida, operator uchun oddiyroq va
qulay bo`lishi kerak.
Sistemada ma`lumotlarni tashqi xotirada saqlash va qayta tiklash uchun
arxivlashni ta`minlovchi dasturiy vositalar qarab chiqilgan bo`lishi zarur. 
Raqamli kartografik ma`lumotlarni jamlash uchun mos keluvchi dasturiy
vositalarni qarab chiqish talab etiladi. Eng muhimi amaliy dasturiy ta`minotni 
to`ldirish, modernizatsiya qilish, yangi til va dasturlarni qo`llagan holda yangilarini
yaratish, foydalanuvchi menyusini yaratish uchun ochiluvchanligi kuchaytirish 
kerak.
Aerofotosuratlarni skanerlovchi ishchi o`rinlariga talablar. Funktsional 

talablar. Aerofotosuratlarni skanerlash ishchi o`rinlari quyidagi jarayon va

operatsiyalarni bajarilishini ta`minlashi kerak: 
- skanerlash
paytida

hisobga
olinadigan 

fotometrik
korrektsiya 
parametrlarini tanlash (gistogramma, gamma);
- pikselli o`lchamlarda berilgan fotometrik korrektsiya parametrlari bilan 
aerofotosuratlarni skanerlash;
- tasvirlar obzori piramidasini tuzish bilan bir vaqtda skanerlash; 
- skanerlangan suratlarni fotommetrik, gistogramma va gammalar
korrektsiyalari; 
- skanerlangan tasvirni monitorda qarab chiqish;
- koordinatalar sistemasiga bog’liq holda suratlarni koordinatalarini 
o`tkazish;
- skanerlash natijalarini talab etilgan formatlarga TIFF, TIFF TILED, Raw 
Raster ga o`tkazish;
- raqamli tasvirni kompressorlash; 
- skanerni fotometrik va geometrik kolibrovka qilish.

---

24

Fotogrammetrik skanerga talablar:
- piksel o`lchami minimal 8 mkm dan ko`p bo`lmasligi, maksimal 40 mkm 
dan kam bo`lmasligi kerak;
- radiometrik razresheniya – 256 (8 bit) kulrang gradatsiyasida yoki RGB 
kanalining har birida bo`lishi;
- geometrik aniqliq – skanerlangan tasvirdagi nuqtalarning o`rtacha 
kvadratik joylashuvi 3 mkm dan ko`p bo`lmasligi;
- optik zichlik diapazoni – 2,5 D kam bo`lmasligi; 
- maksimal optik zichlik – 2,8 D dan kam bo`lmasligi;
- ma`lumotlarning ko`rinishi – optik zichlikdagi piksellarda; 
- rastrli tasvirlarni ochiq formati.
Fototriangulyatsiya 
ishchi
o`rinlariga 

talablar.

Umumiy

talablar.

Fototriangulyatsiya fotogrammetriyaning raqamli metodlari yordamida amalga 
oshirilishi kerak.
Fotogrammetrik tarmoqni o`tkazish dasturi tayanch ma`lumotlar sifatida 
GPS
yordamida 

olinadigan,

aerofotosuratlarni 
proektsiyalari
markaziy 
koordinatalari qo`llanilgan blokli tarmoqlarni qurishni ta`minlashi kerak.
Funktsional talablar. Ishchi o`rinlari quyidagi funktsional imkoniyatlarga 
ega bo`lishi kerak:
- loyihani boshqarish, tayanch va nazorat nuqtalari koordinatalarini 
kiritish, aerofotosyomka parametrlari, aerofotoapparat kolibrovkasi parametrlari;
- ichki 
mo`ljallash,
aerofotosuratlar 
deformatsiyasini
affinnalar, 
polinomiallar yordamida hisoblash;
- fotogrammetrik tarmoqdagi nuqtalar koordinatalarini aniqlash (qo`lda 
yoki avtomatik);
- koordinatasi aniqlangan nuqtalarni markirlash; 
- o`lchash natijalarini ASCH fayllar shaklida ko`rsatish;
- qayta o`lchash, o`lchashni to`g’rilash; 
- o`lchash natijalarini tezkor nazorat qilish;
- fototriangulyatsiya tarmog’ini to`g’rilash. 

---

25

Stereosyomka ishchi o`rinlariga talablar. Umumiy talablar. Ushbu ishchi
o`rni joydagi obyektlarni stereoskopik syomkasini o`tkazish bo`yicha kompleks 
ishlarni bajarish uchun mas`uldir. Unda syomka natijalari obyektlar konturining
vektorli modeli shaklida, syomkaning to`liqligi va aniqligi nazorat qilingan holda 
namoyish etiladi. Ishchi o`rni fotogrammetriyaning raqamli metodlariga
asoslangan bo`lishi kerak. 
Funktsional talablar. Ushbu ishchi o`rni quyidagi funktsional imkoniyatlarga
ega bo`lishi kerak: 
- loyihani boshqarish, tayanch va nazorat nuqtalari koordinatalarini
kiritish, aerofotosyomka parametrlari, aerofotoapparat kolibrovkasi parametrlari; 
- aerofotosuratlarni o`zaro orientirlash;
- stereomodellarni qurish va ularni monitor ekraniga olib chiqish; 
- modelni tayanch nuqtalar bo`yicha tashqi orientirlash;
- rel’ef va obyektlarning nuqtalar koordinatasini o`lchash; 
- konturlar koordinatalarini turli rejimlarda o`lchashni ta`minlash;
- dialog rejimida o`lchash natijalarini to`g’rilash va qayta o`lchash; 
- chiziqlarni shakli va rangini berish, hamda yorqin va yaxshi ko`rinadigan
shartli belgilarni qo`llash; 
- obyektlar konturi vektorli modelini qayta ishlovchi ishchi o`rinlariga
uzatish; 
- konturlar vektorli modelini nazorat abrisini nashr qilish.
Fotogrammetrik serverga talablar. Fotogrammetrik server aerofotosuratlarni 
fotogrammetrik qayta ishlashda qo`llaniladigan va ishlab chiqariladigan barcha
materiallar, hamda ma`lumotlarni saqlashga ixtisoslashgan. 
Server parametrlariga asosiy talablar:
- protsessorlar miqdori – ikkitadan kam bo`lmasligi; 
- protsessorni yuqori sifatli ishlab chiqarilganligi;
- operativ xotira – 2 Gb dan kam emas, 4 Gb gacha kengaytirilgan; 
- diskli xotira hajmi – 600 Gb dan kam bo`lmasligi;

---

26

- hamma diskli xotira RAID massivi shaklidagi ma`lumotlarni saqlashda
yuqori ishonchlilikni ta`minlishi kerak; 
- server imkoniyati 1000 Mbit/sek. bo`lgan Gigabit Ethernet texnologiyali
tarmoq adapteriga ega bo`lishi kerak.