O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi

Kasallikning yuqish mexanizmiga nisbatan qo’llaniladigan chora-
tadbirlar 
Chora-tadbirlar 
 
Samaradorlik ko’rsatkichi 
 
Epidemiyaga karshi 
yo’naltirilgan sanitariya-
gigiyena chora-tadbirlari 
Sanitariya  va  epidemiologik  holatidan  kelib 
chiqadigan  rasmiy  hujjatlarda  ko’rsatilgan  chora-
tadbirlar bajarilishining to’liqligi. 
Dezinfeksiya 
Dezinfeksiya  o’tkaziladigan  joylarning  uni 
o’tkazish  kerak  bo’lgan  joylarga  nisbatan  ulushi. 
O’tkazish muddati (yuqumli kasallik o’chog’ida). 
Dezinseksiya 
 
Dezinseksiya  o’tkaziladigan  joylarning  uni 
o’tkazish zarur bo’lgan joylarga nisbatan ulushi. 
Dezinseksiya  o’tkazilmasdan  va  o’tkazilgandan 
keyin shu joydagi hashoratlarning soni. 
Organizmning kasalliklarga 
nisbatan moyilligiga 
qaratilgan tadbirlar. Emlash 
va zudlik bilan emlash. 
 
Aholi 
o’rtasidagi 
emlanganlar 
nisbati. 
Emlanganlar  orasida  immunologik  tekshirishlar. 
Yuqtirish  mumkin  bo’lgan  paytdan  boshlab 
emlangunga  qadar  o’tgan  vaqt.  Emlanishi  lozim 
bo’lganlar orasida emlanganlar soni. 
Umumiy yo’nalishdagi tadbirlar 
Laboratoriya tekshiruvlari 
 
Laboratoriya  tekshiruvlarini  o’tkazish  lozim 
bo’lgan  kishilar  va  joylarning  to’liq  tekshirilishi, 
tekshirilishlarning sifati 
Sanitariya maorifi ishlari 
 
Ma’ruzalar,  suhbatlar,  dokladlar,  ko’rgazmali 
qurollar  soni  va  ularning  zamonaviy  sanitariya-
epidemiologiya talablariga mosligi 
 
Ikkinchi  guruh  omillariga  har  xil  tashqi  muhit  sharoiti  kirib,  ular  kasallik 
qo’zg’atuvchilarining  parazitlik  xususiyatini  kuchaytirishi  yoki  pasaytirishi 
mumkin  va  shu  bilan  birga  epidemik  jarayonning  qanday  darajada  namoyon 
bo’lishiga  ta’sir  qiladi.  Bu  omillarga  tabiiy  va  ijtimoiy  muhit,  shu  qatorda 
aholining yashash va ishlash sharoiti hamda samarali natija beradigan epidemiyaga 
qarshi qo’llaniladigan chora-tadbirlar kiradi. 
Yuqumli  kasalliklarning  kelib  chiqishi  va  tarqalishida  har  bir  tabiiy  va 
ijtimoiy  omillarning  rolini  haqqoniy  baholash  hamda  epidemik  jarayonning  ichki 
tomonidan  rivojlanishiga  ta’sir  qiluvchi  omillarga  asoslanib  aniq  epidemik 
sharoitda  qo’llanilishi  zarur  bo’lgan  epidemiyaga  qarshi  chora-tadbirlarni  tavsiya 
etish lozim. 
Bunday baholash epidemiologik diagnostika natijalariga asoslangandir. 
Uchinchi  belgisi  bu  bajariladigan  chora-tadbirlarning  asosiy  yo’nalishini 
aniqlashda  qo’llaniladi,  bu  ularning  samarali  natijasi  va  amaliy  qo’llashda 

---

 
39 
oddiyligidir.  Yuqorida  ko’rsatilgan  birinchi  va  ikkinchi  belgilarni  qo’llash  yuqori 
samarali natijaga asoslanishini nazarda tutmoq lozim. 
Epidemiyaga  qarshi  chora-tadbirlarni  epidemik  jarayonning  hamma 
zvenolariga nisbatan baravariga qo’llash maqsadga muvofiqdir. 
Ba’zi  chora-tadbirlarni  qo’llashda  bir  necha  ishtirokchilar  qatnashadilar. 
Epidemiyaga  karshi  kurashuvchilarning  besh  xil  vazifasini  tasvirlash  lozim: 
tashkiliy, diagnostik, uslubiy, bajaruvchilik va nazorat qilish. 
Birorta  chora-tadbirlarni  amalga  oshirishda  bir  necha  ishtirokchi  har  xil 
vazifani  bajarishda  qatnashadi.  Epidemiyaga  qarshi  kurashish  zamonaviy 
tizimining  maqsadi:  aholi  orasidagi  yuqumli  kasalliklarni  keskin  kamaytirish  va 
ba’zilarni esa butunlay yo’qotishdir. 
Epidemiyaga  qarshi  kurash  tizimi  kasallikni  aniqlash  natijasiga  asoslanib 
qo’llanilgan  chora-tadbirlar,  yuqumli  kasalliklarning  oldini  olishga  va  ularga 
qarshi qaratilgan ilmiy qo’llanmalarga asoslanadi. 
Epidemiyaga  qarshi  kurash  tizimining  aholiga  xizmati  qonun  asosida 
mustahkamlanishi  lozim.  Respublika  sog’liqni  saqlash  qonunlarida  uqtirilishicha, 
aholining sog’lig’ini saqlash ijtimoiy-iqtisodiy tizimi va tibbiy sanitariya choralari 
orqali ta’minlanadi. 
Bu  hujjatda  hamma  davlat  idoralari,  korxonalar,  muassasalar  va 
tashkilotlarning  aholi  sog’lig’ini  saqlash  bilan  bog’liq  bo’lgan  masalalarni 
echishdagi javobgarliklari ham ifodalangan. 
Epidemiyaga  qarshi  kurashish  chora-tadbirlariga  muvofiq  ravishda  xalq 
deputatlari kengashi ijroiya qo’mitasi, hokimliklar, korxona, muassasa, tashkilotlar 
boshliqlari  va  boshqa  rahbarlar  yuqumli  kasalliklarning  oldini  olish  chora-
tadbirlarini  o’z  vaqtida  bajarishlari  lozim  va  kasallik  paydo  bo’lganda  esa  uni 
bartaraf qilishda faol ishtirok etishlari shart. 
Chora-tadbirlar guruhi o’zining yo’nalishiga qarab epidemik jarayonning har 
bir  omiliga  qaratilgan  bo’lib,  bunda  epidemiyaga  karshi  vosita  qo’llanish  va 
qo’llanmasligi mumkin va shu bilan birga kasallanishning oldini olishga qaratilgan 
bo’lishi kerak (13- jadval). 
 
13 - jadval