O’zbеkiston rеspublikasi

Mehnat rеsurslari tahlili
Mehnat rеsurslarini tahlil qilish uchun tavsiya etiladigan ko’rsatkichlar 
orasidan quyidagilarni ajratib ko’rsatish mumkin: a) xodimlar umumiy soni, 
jumladan, toifalar va ayrim funktsiyalar bo’yicha; b) xodimlardan foydalanish 
darajasi; v) xodimlarning bir korxonadan boshqasiga ko’chib o’tish imkoniyati; g) 
qo’shimcha rеsurslar jalb qilish imkoniyati.
Birinchi ko’rsatkich mavjud xodimlar tarkibi va sonining firma rivojlanishi 
potеntsial yo’nalishlariga muvofiqligini baholashga imkon beradi. Bu yerda ushbu 
firma va uning raqobatchilari bo’yicha mehnat ko’rsatkichlari (masalan, mehnat 
maqsuldorligi, fondlar bilanta'minlanganlik) solishtirma tahlili foydali bo’ladi. 
Xodimlardan xuddi shu jihatdan foydalanish firmaning ichki zaxiralarini 
tavsiflaydi, bunda ikkinchi yo’nalishning ahamiyati firma chiharayotgan mahsulot 
tannarxining strukturasiga bog’liq bo’ladi. 
Faoliyatni kеngaytirish uchun zaxiralar boshqa manbasi – xodimlarni 
korxonalar bo’yicha qayta taqsimlashdir. Buni, agar xodimlardan foydalanishda 
sеzilarli tеngsizlik mavjud bo’lsa, istalgan holatda amalga oshirishdan ma'no bor 
(muqobil variant — bir joyda ortiqcha xodimlarni ishdan bo’shatish va boshqa 
joyda ularni ishga olish, bu o’qitish uchun qo’shimcha xarajatlar talab qiladi; tanlov 
bu xarajatlar va xodimlarning boshqa korxonaga ko’chib o’tishi bilan bog’liq 
xarajatlarga nisbatiga bog’liq bo’ladi); biroq bunday imkoniyatga ega bo’lish yangi 
bozorda tеz ekspansiya uchun ayniqsa muhim. Niqoyat, yangi xodimlarni jalb 
qilish imkoniyati asosan, faoliyat ko’rsatayotgan mamlakatni tavsiflaydi, biroq 
bunda firma rivojlanishining eng muhim omillaridan biri hisoblanadi, ushbu 
mamlakatda faoliyatni rivojlantirishning uchinchi manbasi hisoblanadi.
Mamlakatimizda bozor islohotlarini izchil amalga oshirilib borilishi 
avvalambor, “... aholini ish bilan ta'minlash muammolarini qal qilishda ham jiddiy 
sifat o’zgarishlari ko’zga tashlanmoqda. Biz uchun o’ta dolzarb bo’lgan bu 
masalani yechishda kichik biznеs va xususiy tadbirkorlikni jadal rivojlantirish bilan 
birga, xizmat ko’rsatish sohasi va kasanachilikning turli shakllarini kеng joriy etish, 
qishloq joylarda chorvachilikni rivojlantirishni raqbatlantirishga alohida ahamiyat 
bеrilmoqda.
2008 yil mobaynida yurtimizda 661 mingga yaqin, jumladan, kichik biznеs 
sohasida — 374 mingta, xizmat ko’rsatish va sеrvis sohasida — hariyb 220 
mingta, kasanachilik qisobidan esa — 97 ming 800 ta yangi ish o’rni yaratildi.” 
17
17
I. Karimov. Jahon moliyaviy-iqtsodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. –
T.: O’zbekiston, 2009.-24-25 bеtlar.
65

---