O'zbekiston respublikasi

7.5.1- chizma. Brendlar ustuvorligi

Ozuqa qiymati yuqori

Tovami pozitsiyalashtirishdan eng asosiy maqsad bo‘lib bozordagi qondirilmagan ehtiyojlami aniqlab olish hisoblanadi. Agar sizning mahsulotingiz raqobatchi tovaridan ko‘ra samaraliroq tarzda iste’molchi ehtiyojini qondira olsa sizning tovaringiz raqobatdosh tovarga nisbatan xaridor uchun ustunlikka ega bo‘ladi.

Kompaniyalar o‘z tovarini pozitsiyalashtirish jarayonida quyidagi muhim ko‘rsatkichlarga e’tibor berishi zarur:

• 
  pozitsiyalash qanday oqibatlarga olib kelishi mumkinligini tahlil qilish;
  
• 
  uzoq muddatga mo'ljallanganligi;
  
• 
  ahamiyatga ega bo‘lishi;
  
• 
  tushunarli va o‘zaro bog‘liq bo‘lishi;
  
• 
  o‘zaro farqlanadigan bo‘lishi.
  

Kompaniyalar tovami pozitsiyalashtirishda tovaming avvalgi pozit- siyasidagi xaridorlami yo'qotadi. Radio stansiyasining formati o'zgar- tirilishi yangi pozitsiyani yuzaga keltiradi va natijada hozirgi tinglovchi- laming ayrimlarini yo'qotadi. Ayrim kompaniyalarda esa bunday o‘zga- rishlar kuzatilmasligi mumkin, chunki ular o ‘zaro bog‘liq boim agan bir qancha bozorlarga tovar ishlab chiqarishadi. Masalan, Nike kompaniyasi sportga aloqasi bo'lgan va bo‘lmaganlarga ham o ‘z mahsulotini sotishga harakat qiladi.
138

Tovami pozitsiyalashtirish uzoq muddatga mo‘ljallangan bo‘lishi lozim. Tovarda turli o'zgarishlaming tez-tez takrorlanishi xaridorlaming jahlini chiqarishi mumkin. Bundan tashqari, tovaming texnologik xusu- siyatlarini innovatsion tarzda o‘zgartirish unchalik ham to‘g‘ri emas chunki hozirgi kunda bunday o‘zgarishlami nusxalash va o‘zgartirish oson. Shu sababli o‘zgartirish kiritishda tovaming texnologik ko‘rsat-kichlaridan tashqari boshqa asosiy xususiyatlariga e’tibor bergan ma’qul.
Sizning mahsulotingiz xaridoming fikridan kelib chiqqan holda ishlab chiqarilishi ya’ni iste’molchiga yo'naltirilgan bo‘lishi lozim, chunki, iste’molchisiz hech qanday biznes mavjud bo'lmaydi. Maqsadli guruh ehtiyoj iga mos keluvchi tovami yaratish kompaniya muvaffaqiyati kaliti hisoblanadi.
Sizning pozitsiyalash siyosatingiz xaridor uchun tushunarli bo‘Ushi
lozim bu ham katta ahamiyatga ega. Masalan: «Tim Horton doimo toza va har doim yaroqlidir» ushbu tushuncha har bir xaridorda Tim Horton mahsulotiga nisbatan pozitiv fikr uyg‘otadi.
Pozitsiyalash siyosati boshqa raqobatchilamikidan o ‘zaro farqlani- shi lozim. Bu holat amalga oshgandagina xaridorga nisbatan pozitsiya­ lashtirish samarali kechadi. Agar tovarlar o ‘zaro farqlanmasa xaridor uchun qaysi tovarni sotib olishi ahamiyatga ega bo'lmaydi. Tovarlaming o ‘zaro farqlanishi xaridor uchun kompaniya tovarini oson tanib olish imkonini beradi. Masalan; Kanada shinalari shina bozorida Kanadada ishlab chiqarilganligini ta’kidlash orqali o‘z o ‘rniga ega.
Tovami pozitsiyalashning quyidagi turlaridan foydalaniladi:

• 
  foydalilik jihatiga ko‘ra pozitsiyalashtirish;
  
• 
  maqsadli guruhga ko‘ra pozitsiyalashtirish;
  
• 
  narxga ko'ra pozitsiyalashtirish;
  
• 
  sotish usuliga ко‘ra pozitsiyalashtirish;
  
• 
  xizmat ko'rsatish darajasiga ko'ra pozitsiyalashtirish. Pozitsiyalashtirishning birinchi turi tovaming foydalilik jihatini pozit­
  

siyalash hisoblanadi. Ushbu usulda tovaming naflilik xususiyatlari orqali xaridoming tovar haqidagi fikri yaratiladi. Tovar sifatining yaxshi boiishi raqobat muhitida muvaffaqiyatga erishish imkonini beradi. Masalan avtomobil ishlab chiqaruvchi kompaniya yoqilg‘i ishlatilishi jihatdan gib- rid tovar yaratishi mumkin. Ya’ni avtomashinani yurgizishda turli xildagi yoqilg‘idan ishlatish imkoni boiadi. Bu holat xaridorlar uchun qulaylik tug‘diradi va foyda hajmi oshishiga olib keladi. Yoki tufli ishlab chi-
139
qaruvchi kompaniya uning stilini o‘zgartirishi yoki qulay-ligini oshirishi mumkin bu ham foydalilik jihatdan pozitsiyalashtirishga misol bo Madi.
Maqsadli guruhga ko‘ra pozitsiyalashtirish oddiy bo‘lib alohida olingan xaridorlar guruhi tanlab olinadi. Ushbu alohida olingan guruh maqsadli bozomi ifodalaydi. Ushbu pozitsiyalashtirish turi tovar xari- dorlaming m a’lum guruhidan tashqari boshqa hech kimga tegishli emasligini ko‘rsata olishi lozim. Bunday pozitsiyalashtirish usuli bugun mashhur bo'lishi mumkin lekin keyinchalik uni o‘zgartirish zarurati paydo bo'ladi.
Narxga ko‘ra pozitsiyalashtirishda 2 turdagi narxlardan foydalanila­ di yuqori va past narxlar. 0 ‘rtacha narxlar yordamida pozitsiyalashtirish maqsadga muvofiq emas, chunki, bir xil darajadagi tovarlar juda ko‘p- chilikni tashkil etadi.
Ayrim turdagi tovarlar sifat jihatdan yoki ko‘rsatiladigan xizmat darajasi jihatdan unchalik yuqori o'rin egallamasligi mumkin, lekin, ular ijtimoiy statusi darajasi yuqoriligi sababli yuqori narxlar orqali pozit­ siyalashtirish siyosatini qoilashi mumkin bo‘ladi. Past narxlar orqali pozitsiyalashtirishda tovar sifati va servis darajasini e ’tibordan chetda qoldirish unchalik ham to‘g‘ri emas. Bu turdagi usuldan asosan, mebel bozorlarida foydalaniladi.
Tovarlarni sotish kanallarini shakllantirish orqali ham pozitsiyalash­ tirish mumkin. Ayrim turdagi tovarlar o ‘zining maxsus sotilish joyiga egaligi bilan boshqalaridan farqlanadi. Misol uchun, Jonas Brothers amerikalik pop-rok guruhining disklari nafaqat do‘konlarda balki kiyim do‘konlarida ham sotilishi bilan boshqalaridan farqlanadi. Yangi tovar uchun yangi sotish kanalini yaratish korxona uchun katta foyda keltiradi. Masalan, Amazon kompaniyasi o‘z mahsulotlarini onlayn tarzda sotish uchun amazon.com saytini yaratgan.
Tovar sotishdagi servis orqali pozitsiyalashtirish ham muhim aha- miyatga ega. Pozitsiyalashtirishning bu turida xaridorlarga ko‘rsatiladi- gan xizmatlarga e’tibor qaratiladi. Masalan, xaridor qaytarib olib kelgan tovami hech qanday so‘rovlarsiz qaytarib olish, sotib olish uchun kelgan xaridomi choy, kofe, qulay stulga taklif qilish, haftaning barcha kunlari- da ochiq bo‘lish kuniga 24 soat ishlash kabilarning hammasi servisga misol bo‘ladi.
Samarali pozitsiyalashtirish siyosati quyidagi bosqichlami o ‘z ichiga oladi:
140

1.