O'zbekiston respublikasi

5 3 . 0 'sish strategiyalarini ishlab chiqish

Bozorlami jozibadorligini oshirishda olimlar matritsalardan keng foydalanganlar. Dji-I-Makkenzi matritsasi. Bu ko‘p o ‘lchamli matritsa bo‘lib (bozoming «jozibaligi» korxonaning strategik vaziyati), bo- zoming jozibaligi darajalariga bog'liq holda korxona potensialidan samarali foydalanish bo‘yicha ko‘proq differensiallangan marketing qarorlarini qabul qilish imkonini beradi (5.1.2-chizma).

Yuqori

Strategik vaziyat

Kuchli Kuchsiz

«Kuchaytirish yoki

Bozorning jozibaligi Past

«Optimallashtirish»
«To‘liq foyda chiqarib olmoq»
ushlab qolish»
«Ketish»

5.1.2-chizma. Dji-I-Makkenzi matritsasi

BKGdan farqli ravishda bu matritsa baholashda qatnashadigan omillar sonini ancha ko‘paytiradi va barqaror bo‘lmagan rivojlanish sharoitlarida uni qo‘llash imkonini yaratadi. «Bozor jozibaligi» ko‘r- satkichi quyidagi omillar kompleksi bilan ifodalanadi:

• 
  bozor o‘lchamlari va uning o ‘sishi shartlari;
  
• 
  narxlar darajasi;
  
• 
  foyda me’yori;
  
• 
  raqobat holati;
  
• 
  bozorga chiqish uchun to'siqlar;
  
• 
  huquqiy cheklovlar;
  
• 
  ijtimoiy roli va boshqalar.
  

«Strategik vaziyat» ko‘rsatkichi (raqobatli vaziyat, ichki potensial), shuningdek, turli xil omillar (sof daromad, moliyaviy ahvol, sotilishlar- ning samaradorligi, narxning raqobatbardoshligi, korxona madaniyati, boshqarish uslubi, korxona imkoniyatlari va boshqalar) yordamida aniq­ lanadi. Bu ko‘rsatkichlami baholash korxonaning investitsiya, bozor holatini, shuningdek, uning potensiali ahvolini hisoblash y o ii bilan amalga oshiriladi.
Investitsion vaziyat korxona o'sishini ta’minlash uchun investitsiya- laming real va optimal kattaliklarinmg nisbati sifatida aniqlanadi.
Bozordagi vaziyat amaldagi bozor strategiyasining bozorda yetak- chilikka erishish va potensial iste’molchilaming ixloslari nuqtayi nazar- dan optimal strategiyaga nisbati bilan baholanadi.
Korxona potensialining ahvolini uning real ahvolining ishlab chi­ qarish, xodimlar, moliya va marketingni samarali boshqarishga erishish nuqtayi nazaridan optimal holatiga nisbati bilan belgilaydilar. Ko‘r- satilgan uchta ko‘rsatkichdan har biri birga teng bo‘lsa, korxona bozorda
89

yuqori strategik holatga ega boiadi. Ko‘rsatkichlardan birortasi nolga teng boisa, korxonaning muvaffaqiyatga erishish imkoniyatlari ka- mayadi.
0 ‘sish strategiyalari bozor talablariga yaxshiroq javob berishi uchun korxona qaysi yo‘nalishda rivojlanish kerakligini, shuningdek, buning uchun o‘z resurslari yetarlimi yoki chetdan jalb qilish va o ‘z faoliyatini diversifikatsiya qilish kerakligini aniqlaydi.
0 ‘sishni boshqarishni Ansoff matritsasi asosida amalga oshirish mumkin. Bu matritsa mahsulotlami sotish istiqbollarining noaniqlik da- rajasiga yoki mazkur mahsulotning mazkur bozorga kirish imkoni- yatlariga bogiiq holda mahsulot va bozorlarni tasniflash uchun qurol hisoblanadi.
U yoki bu strategiyaning marketing jihatidan jozibaligi Ansoff matritsasi bo‘yicha sotilishlar kattaligi va kutiladigan xavf-xatar darajasi bilan aniqlanadi (5.1.3-chizma).