O‘zbеkiston rеspublikаsi

 
 
12.9-rasm. Raqobatlashgan bozorda, qisqa muddatli oraliqda 
tarmoq muvozanati 
 
Firmaning tarmoqdagi ulushi uning chekli xarajatini, muvozanat narx bilan 
teng bo‘lishini ta`minlaydigan ishlab chiqarish hajmi bilan aniqlanadi, ya’ni 
e
P
MC

. 
Shunday qilib, raqobatlashgan bozorda qisqa muddatli oraliqda faoliyat 
ko‘rsatayotgan firma (narx bozor tomonidan belgilanib o‘zgarmaganda, talab chizig‘i 
gorizontal bo‘lganda) muvozanat narx 
e
P
ishlab chiqarish hajmining 
barcha qiymatlarida quyidagi shartni qanoatlantirsa: 
)
(
Q
ATC
P
e

, firma o‘z
foydasini maksimallashtiradi (12.10-rasm). 
*)
(
*)
(
*
*)
(
Q
TC
Q
ATC
Q
Q
P
Q
TR
e




 
 
 
12.10-rasm. Firma foydasini maksimallashtirish sharti 
(
E
 muvozanat nuqta, 
S
 korxona taklifi chizig‘i) 
P
 
S
 
D
 
E
 
P
e
 
Q
 
Q
e
 
0 
Q
*
 
E
 
D
 
S
 
 P
ATC
(
Q
) 
P
e
 
Q 
0 

---

172 
Agar bozordagi muvozanat narx 
P
e
umumiy o‘rtacha xarajatdan yuqori bo‘lsa, 
firma normal foydadan tashqari ortiqcha foyda ham oladi. 
Agar bozor muvozanati narxi 
P
e
bo‘lganda va talab chizig‘i taklif chizig‘ini 
ATC
va 
AVC
chiziqlari o‘rtasida kesib o‘tsa, ya’ni
)
(
min
)
(
min
e
e
e
Q
ATC
P
Q
AVC


, 
bo‘lsa, firma o‘z yo‘qotishlarini (zararini) minimallashtiradi (12.11-rasm).
 
 
 
 
 
12.11-rasm. Firma zararini minimallashtiradigan hol 
 
Bunday holda firma ishchi kuchidan, kapitaldan unumli foydalanishga harakat 
qiladi va boshqa xarajatlarni ham imkon boricha qisqartiradi. 
Bordiyu muvozanat narx 
P
e
firmaning o‘rtacha o‘zgaruvchan xarajatidan, har 
qanday ishlab chiqarish hajmida past bo‘lsa, ya’ni 
P
AVC Q
e

( )
, firma o‘z faoliyatini 
to‘xtatadi. 
Qisqa xulosalar 
Bozor 
mukammal raqobatlashgan
yoki 
raqobatlashgan
bozor bo‘ladi, agar 
unda quyidagi shartlar bajarilsa: sotuvchi va xaridorlar bozorda mahsulot narxi 
qanday bo‘lsa, shunday qabul qiladilar va ular narxga qila olmaydilar; bozorga yangi 
sotuvchilarni kirishi va sotuvchilarni bozordan chiqishi cheklanmagan; sotuvchilar 
birgalikda harakat qilish strategiyasini ishlab chiqolmaydi; bozor sub’ektlari bozor 
to‘g‘risida to‘liq axborot olish imkoniyatiga ega. 
Raqobatlashgan bozorda