O‘zbеkiston rеspublikаsi

13.2. Tarmoqning muvozanat holati va tarmoq taklifi 
Uzoq muddatli oraliqda tarmoqnig tipik vakili bo‘lgan firma o‘z foydasini 
shunday ishlab chiqarish hajmida maksimallashtiradiki, bu hajmda uzoq muddatli 
chekli xarajat mahsulot narxiga teng bo‘lsa:
MR
P
LMC
e


(13.5-rasm). 
 
 
 
13.5-rasm. Uzoq muddatli oraliqda raqobatlashuvchi firmaning 
ishlab chiqarish hajmini tanlashi
Firmaning foydasi ishlb chiqarish hajmi
e
Q
ga teng bo‘lganda maksimal bo‘ladi 
va u 
CFE
P
e
to‘rtburchak yuziga teng. Ishlab chiqarish hajmiin 
e
Q
dan oshirish yoki 
kamaytirish firmaning umumiy foydasini qisqartirdi. Chunki agar ishlab chiqarish 
hajmi 
e
Q
dan kichik bo‘lsa, (
e
Q
Q

) qo‘shimcha ishlab chiqarilgan mahsulotning 
chekli daromadi chekli xarajatdan ko‘p, demak ishlab chiqarishni oshirish maqsadga 
LAC 
LMC 
P 
P=MR 
E 
P
e
 
F 
A 
C 
P
0
 
Q 
Q
e
 
Q
0
 

---

178 
muvofiqdir. Ammo ishlab chiqarish hajmining 
e
Q
dan yuqori bo‘lgan har qanday 
hajmida chekli xarajat chekli daromaddan yuqori, shuning uchun qo‘shimcha ishlab 
chiqarilgan mahsulot foydani qisqartiradi. Umuman olganda bozor narxi qancha 
yuqori bo‘lsa, albatta xarajatlar o‘zgarmaganda, firma shuncha ko‘p foyda oladi. 
Xuddi shunday bozor narxi 
0
P
bo‘lganda, firma foydasini maksimallashtiradigan 
ishlab chiqarish hajmi 
0
Q
nuqta, ya’ni uzoq muddatli o‘rtacha xarajatlarning
minimumi bilan aniqlanadi. Bunday holda firmaning iqtisodiy foydasi nolga teng. 
Lekin, firma, biz yuqorida aytganimizdek, iqtisodiy foyda nol bo‘lganda ham
investitsiya qilgan kapitaliga normal foyda oladi. 
Uzoq muddatli oraliqda, mukammal raqobatlashgan bozorda nafaqat firma 
raqobatlashuvchi bo‘ladi, balki tarmoqning o‘zi ham raqobatlashuvchi bo‘ladi.
Tarmoqdan chiqish yoki tarmoqqa kirish, firmalar uchun erkin bo‘lganligi uchun, 
firmalarning iqtisodiy foydasi nolga yaqinlashish tendentsiyasiga ega. 
Shuning uchun ham, tarmoqda uzoq muddatli muvozanat holatiga erishiladi, 
qachonki mahsulot narxi 
0
P
tarmoqning tipik vakili bo‘lgan firmaning uzoq
muddatli o‘rtcha xarajati minimumiga teng bo‘lsa 
)
(
min
0
Q
LAC
P

(13.6-rasm).