Yalpi ichki xususiy investitsiya xarajatlari (I): a)
asbob-uskunalar, mashinalarni yakuniy sotib olishga;
b)
korxonalar, inshootlar, turarjoy binolarini qurishga sarflangan;
v) tovar zahiralari o‘rtasidagi farqlar yoki zahiralarning o‘zgarishi. T
ovar va xizmatlarning davlat xaridi (G ).
Bu guruh xarajatlariga mahalliy va markaziy boshqaruv hokimiyati idoralari
tomonidan korxonalarning pirovard mahsulotlari va resurslari xaridi (avtomobil yo‘llari
va pochta muassasalari qurilishi, davlat korxonalarida to‘lanadigan ish haqi) xarajatlari
kiritiladi. Lekin shu o‘rinda ta’kidlash lozimki, bu xarajatlarga davlat transfert to‘lovlari
kiritilmaydi29.
S
of eksport (Xn): mamlakatning import va eksport operatsiyalari bo‘yicha
xarajatlar o‘rtasidagi farq.
YaIMni xarajatlar orqali hisoblash formulasini quyidagicha tasvirlash mumkin:
YaIM = C + I + G + Xn O‘zbekiston Respublikasida yaratilgan YaIMning foydalanish (xarajatlarga ko‘ra)
tarkibi tahlili shuni ko‘rsatadiki uy xo‘jaliklarining iste’mol xarajatlari YaIM tarkibidagi
eng salmoqli komponent ekan. Bu ko‘rsatkichning YaIMdagi ulushiga ko‘ra
O‘zbekiston Rossiya Federatsiyasi, Yaponiya va Fransiya davlatlariga yaqin turadi.
YaIMni daromadlar (taqsimot usuli) bo‘yicha hisoblash. YaIMni daromadlar
bo‘yicha aniqlashda yakuniy mahsulotni ishlab chiqarish jarayonida rezident-ishlab
chiqarish birliklari tomonidan, qo‘shilgan qiymatlar hisobidan, to‘langan dastlabki
daromadlar qo‘shib chiqiladi.
YaIMni daromadlari yig‘indisi ko‘rinishida hisoblashda asosan quyidagi
ko‘rsatkichlardan foydalaniladi:
-sof bilvostia soliqlar (Tn ) – bilvosita soliqlar(qo‘shilgan qiymat solig‘i, aksizlar,
bojxona bojlari) va subsidiyalar hajmlari o‘rtasidagi farq;
-
yollanma ishchilarning ish haqlari (W) - xususiy va davlat kompaniyalarining
yollanma ishchilarga hisoblagan barcha turdagi mehnat haqi to‘lovlarining nominal
miqdori plyus ish beruvchilar tomonidan ish haqi fondiga nisbatan hisoblanib
to‘lanadigan ijtimoiy sug‘urta ajratmalari. O‘zbekiston Respublikasida bu ajratma
normasi 2005 yilda ish haqi fondiga nisbatan 31% bo‘lgan bo‘lsa. 2006 yildan boshlab
25 % qilib belgilandi
-
