O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi jizzax davlat pedagogika instituti boshlang’ich ta’lim pedagogikasi fakulteti umumiy psixologiya kafedrasi
Kichik maktab o’quvchilarida trening qonunlari bo’yicha guruh ishlari
Yüklə 315,17 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Birinchi usul
- Ikkinchi usul
|
1.3. Kichik maktab o’quvchilarida trening qonunlari bo’yicha guruh ishlari
faoliyati. Kichik maktab yoshi o’quvchilarida guruhiy o’tkaziladigan trening mashg’ulotlari faoliyatini tashkillashtirishda barincha navbatda trener- murabbiyning qo’llaydigan usuli ahamiyatlidir. Birinchi usul: Trening qonunlarini o’qib bering va guruhga ularni qabul qilishni taklif eting. Agar guruh avval treningda qatnashmagan bo’lsa bu usul samara beradi. Avval qatnashchilarga treningning o’z qoida va qonunlari mavjudligi haqida tushuncha bering. Keyin har bir qoidani o’qib bering va bu qonunlar nima uchun kerakligini tushuntiring. Qatnashchilarga bu qonunlarni qabul qilishni taklif eting va bu qoidalarga rioya qilish kerakligi, ular har bir ishtirokchining manfaati uchun guruh ishining samarasi uchun muhimligini ta’kidlash lozim. Ikkinchi usul: Guruhga asosiy qoidalarni mustaqil ravishda ishlab chiqishni taklif eting. Masalan, Mikrofon qonunini yumoristik “So’z erkinligi” deb atash mumkin. Uchinchi usul: Bu avval treningda ishtirok etganlar uchun bo’lib, bunda ishtirokchilarga trening qoidalari va qonunlarini o’zlari ishlab chiqishlari taklif etiladi. - Har bir qoida barcha ishtirokchilar tomonidan qabul qilinishi va ma’qullanishi kerak. - Qoidalarga amal qilinishi muddati 1 soat, 3 soat yoki trening kuniga bo’lishi mumkin. - Trener qoidalar qabul qilinayotganda har bir qatnashchi muhokamada ishtirok etishiga, o’z fikrini bayon etishiga e’tibor berishi kerak. - Guruhda trening qoidalarini taqdim etish usullari ko’p bo’lib, o’zingiz boshqa variantlarni o’ylab topishingiz va ularni qo’llashingiz mumkin. - Misol tariqasida trening qonunlari bo’yicha guruh ishini faollashtirishning bir necha usullarini keltiramiz. 21
qo’yilgan qoidalarni taklif etadi. Har bir ishtirokchi bittadan varaqni tortib, uni o’qib beradi. Shundan so’ng bu qoida muhokama etiladi va trener bu qoida nima uchun kerakligi va nimani anglatishini tushuntirib beradi. Agar barcha ishtirokchilar bu qonunni ma’qullashsa, u holda u trening Qonuni deb qabul qilinadi. 2. 5-6 yoshli bolalar bilan trening o’tkazilganda bu qoidalarni o’yin tariqasida taklif etish mumkin. O’yinimiz qiziqarli bo’lishi uchun 5 ta qoidani yodda saqlashimiz kerak: 1) o’yinni hamma birga boshlashi; 2) navbat bilan javob berish; 3) faol ishtirok etish, vazifalarni bajarish; 4) hammani ismi bilan atash; 5) bir-birini ustidan kulmaslik. Boshlovchi jumlani boshlaydi, bolalar davom ettiradilar. Bunda kichkina koptokchadan foydalanish mumkin, ya’ni koptok biror bir ishtirokchiga uzatiladi va u qoidani aytishi kerak bo’ladi. Lekin koptok bilan o’yin birinchi trening mashg’ulotida emas, balki keyingilarida qoidalarni takrorlash uchun qo’llaniladi. Trener birinchi navbatda nima haqda o’ylashi lozim? Eng avvalo mavjud guruhning motivasiyasi, guruhdagi har bir ishtirokchining motivlari haqida (ongli holdami yoki ong osti holatidami) bilishga harakat qilishi lozim. Treningni birinchi kuni ishtirokchilarning joylashuvi bilan boshlanadi. Trenerning o’zi stullarni doira shaklida qo’yishga boshlaydi, guruh esa unga yordam beradi. Shu holatning o’zidayoq ishtirokchilar haqida dastlabki ma’lumotni olish mumkin: kimdir faol yordam beradi - stollarni chetga suradi, bir yo’la bir nechta stul ko’taradi, tez-tez harakat qiladi, kimdir boshqalarning harakatini shunchaki kuzatib turaveradi, ba’zilar o’zini go’yoki nimadir bilan banddek ko’rsatib turaveradi. 22
mo’ljallangan, stullar bilan jihozlangan bo’lishi shart. Xonada ishtirokchilarning orasiga to’siq bo’ladigan ortiqcha jihozlar (ortiqcha stol, stullar) bo’lmasligi kerak. Guruh a’zolari doira shaklida o’tiradilar. Doira shaklida o’tirishning afzalligi shundaki, hamma ishtirokchilar bir-birining borligini his qilishi va bir-birini ko’rib turishiga imkoniyat bo’ladi. Bu esa ishtirokchilarda ishonch, qiziqish, diqqat kabi xususiyatlarni vujudga keltiradi. Shuningdek, boshlovchi va ishtirokchilar orasida erkin muloqot qilish imkoniyatini yaratadi. Ayniqsa, bolalar guruhi bilan ishlaganda ular qarshisida o’qituvchining bo’lmasligi o’smirlarda haqiqiy tenglikni his etishga yordam beradi. Bu orqali guruh a’zolarining haqiqiy ijtimoiy tengligini ta’minlovchi psixologik muhit (iklim) yaratiladi. Trening jarayonida guruh a’zolari soni 8-10 kishidan 15-20 gacha bo’lishi eng ma’qul variant hisoblanadi. Eng yaxshi guruh 12-15 kishidan iborat bo’lgan guruhdir. Ishtirokchilarning ko’payib ketishi o’zaro ishonch muhitining tarkib topishiga halaqit berishi mumkin. A’zolari kam bo’lgan alohida guruhlarda esa ishtirokchilar bir-birlarini tezroq tushunadilar va ahillashishlari oson kechadi. Agar ishtirokchilar soni 25 kishidan ortib ketsa dastur va mashqlar ishtirokchilarni bir necha guruhlarga bo’lgan holda o’tkaziladi, ammo bunda ko’p vaqt talab etiladi va ishtirokchilarning diqqati bo’linadi. Bu esa kutilgan natijaga erishishga halaqit beradi. Har qanday trening trenerning qisqacha informasiya berishi bilan boshlanadi. Bunda u treningning maqsadi, vazifalari, shuningdek, ishtirokchilar egallashi mumkin bo’lgan omillar haqida gapiradi. Ya’ni ishtirokchilarga trening haqida tushuncha, uning qanday tashkil qilinishi, o’tkazilishi va ishtirokchilar trening oxirida qanday natijalarga erishishi mumkinligi tushuntiriladi. Keyingi bosqichda trener guruh a’zolari bilan mashg’ulot davomiyligini kelishib olishi kerak. Mashg’ulot davomiyligi quyidagicha bo’lishi maqsadga muvofiq: 1. Haftasiga 2-3 kun 2 soatdan (orada 1 soat, 30 minut tanaffus beriladi). Bu eng samarali natija beradi. Haftasiga 1-2 kun har kuni 1-2 soatdan. 23
Haftasiga 1 kun 1 soatdan. Kamroq samara berishi kutiladi. Trener
o’zingizga ko’proq yoqadi?», «Boshqalardagi qanday hislatlarni qadrlaysiz?» va h.k. Tanishuv bosqichida har bir ishtirokchi o’zidan oldingi ishtirokchining aytganlarini takrorlashi lozim. Bu bosqichni ishtirokchilar shunchaki bir-birlarining ismini bilishi bilan bog’liq bo’lgan rasmiyatchilik deb qabul qilmaslik kerak. Ishtirokchilarning tanishuv bosqichi — ularning o’tkazilayotgan mashg’ulotta va ayni paytdagi muhitga moslashish jarayoni bo’lib, ulardagi hayajon va noqulaylik holatlarini bartaraf etishning eng yaxshi yo’lidir. Tanishuvda ishtirokchilar doira yoki boshqa shakllarda o’tirishlari mumkin. Tanishuv bosqichi quyidagi maqsadlarni amalga oshiradi: ishtirokchilar bir- birlarining ismini bilish bilan birga, har bir ishtirokchi o’zidagi hislatlar haqida 24
o’yini orqali tashkil etilgan tanishuvda esa qo’shnisining aytganini takrorlash eshitishning, ayniqsa o’zidan oldingi kishini eshitish qiyinligini his qilish imkonini beradi. Ko’pchilik ishtirokchilar o’zidan oldingi ishtirokchi nima deganligini eshitmaydi, chunki u eshitishdan ko’ra o’zi nima deyishi kerakligi haqida o’ylaydi. Muhokamada trener tomonidan ishtirokchi «Diqqat markazida» bo’lganida o’zini qanday his qilgani so’raladi. Tanishuv bosqichini turli usullarda tashkil qilish mumkin. Umuman trening jarayonida ko’proq quyidagi uch xil usuldagi tanishuv bosqichlari farqlanadi. Yüklə 315,17 Kb. Dostları ilə paylaş:
|