Ijtimoiy psixologiyada qo’llaniladigan metodlar ikkita katta guruhga ajratiladi.
Ma’lumot to’plash metodlari
Ma’lumotlarni qayta ishlash metodlari
3.4-rasm. M a’lumotlarni qayta ishlash metodlari (natijalarni nazariy va mantiqiy qayta ishlash usullari, matematik statistika metodlarini qo’llash).
3.1.jadval. Ijtimoiy psixologiyaning asosiy metodlari
Asosiy metodlar
Asosiy metodlarning variantlari
Kuzatish metodi
Tashqi (ob’ektiv kuzatish) Ichki (sub’ektiv, o’z-o’zini kuzatish) Erkin kuzatuv Standartlashtirilgan Guruh ichida kuzatish Guruh tashqarisida kuzatish
So`roq metodi
Og’zaki so’roq Yozma so’roq Erkin so’roq (suhbat) Standartlashtirilgan so’roq
Testlar metodi
Test – so’rov Test - topshiriq Proyektiv test Sotsiometrik test
Ekspriment
Tabiiy eksperiment Laboratoriya eksperimenti
Modellashtirish
Matematik modellashtirish Mantiqiy modellashtirish Texnik modellashtirish Kibernetik modellashtirish
Hujjatlarni o`rgabish metodi
Ijtimoiy o’rganish Psixologik o’rganish Motivatsion o’rganish Klassifikatsion o’rganish
Kontnent- analiz metodi
Matnni analiz qilish Abzatslarni analiz qilish Iboralar, tushunchalarni analiz qilish
Ijtimoiy rsixologiyada quyidagi metodlar mavjud:
U
Qo`shilib kuzatish
Tashqi kuzatish mumiy psixologiyada bo`lgani kabi ijtimoiy psixologiyada ham kuzatish metodi qo`llaniladi, lekin kuzatuv ob’ekti konkret shaxsdagi psixik faoliyat emas, balki shaxsning ijtimoiy munosabatlar tizimida bevosita kuzatish mumkin bo`lgan ijtimoiy xulqidir. Ya’ni, kuzatuvchi aniq oldindan belgilangan reja asosida o`zi o`rganayotgan guruhning faoliyatini, verbal va noverbal xatti-harakatlarni ma’lum vakq birligida muttasil kuzatib, olingan ma’lumotlarni qayd etib boradi. Bunda zamonaviy audio va videotexnikadan foydalanish, u yoki bu harakatlarni qayta-qayta qurish orqali kerakli xulosalarni chiqarish mumkin. Ijtimoiy psixologiyada qo`llaniladigan kuzatish metodining asosan 3 shakli mavjud:
«muhim vaziyatlarni qayd etish»
3.5-rasm.
A. Qushilib kuzatish - bunda tadqiqotchi kuzatuvchilar faoliyatiga bevosita aralashib, ular bilan kerak bo`lsa, yashaydi va ishlaydi. Bu usuldagi eng muhim xususiyat uning tabiyligi bo`lib, kuzatish ob’ektlari o`zlarining kuzatilayotganliklarini sezmaydilar va kuzatuvchini guruhning a’zosi sifatida qabul qiladilar. Ushbu shartning buzilishi eksperimentning samarasiz bulishiga olib kelishi mumkin.
B. Tashqi kuzatish-kuzatuvchilar faoliyatiga aralashmagan holda ular tashqi xulq atvorini qayd qilishdir. Bu usul muayyan vaqt va sabr-toqat talab qilishi bilan boshqa metodalrdan farq qiladi, ba’zida qisqa muddat ichida tadqiqotchi o`zini qiziqtirayotgan predmet xususida hech narsa qayd qila olmasligi yoki tasodifan qo`lga kiritilgan ma’lumot asosida xulosa chiqarishga majbur bo`lishi mumkin. Shuning uchun ham bu usul boshqa usullarga qo`shimcha vosita sifatida ishlatiladi.
V. «Muhim vaziyatlarni qayd etish» usulida kuzatishning mohiyati shundaki alohida shaxs yoki guruh kutilmagan tasodifiy vaziyatga solinadi va ularning vaziyatga munosabati, o`zini tutishi, ziddiyatli va qiyin holatlardan chiqish yo`llari kuzatiladi. M: guruhni ataylab oldindan tuzilgan loyiha yordamida munozarali vaziyatga solish va unga har bir guruh a’zosini o`zini qanday tutishi va bayon etgan fikrlarini zikr etish bunga misol bo`lishi mumkin.
