O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi qarshi davlat universiteti

OG’ZAKI USLUB V A UNING TURLARI

Tarbiyasining	xikoyalari,	Suxbat, uning turlari	Badiiy adabiet unga
ularga kuyilgan talablar			kuyilgan talab
Ilmiyligi, bolalar	yoshiga mos	Kirish yakuniy	a.Tarbiyaviyligi
tabiatshunoslikka	jonliligi		g‘.Xissietliligi
			q.Jonliligi- obrazliligi

Ogzaki metodlardan foydalanish bir qancha vazifalarni xal etadi. Tabiatga oid xikoyaning kimmati shu bilan aniqlanadiki, u ma`lum ta`limiy vazifasini xal etar ekan, maktabgacha eshdagi bolalarning tajriba va qiziqishlarini nazarda tutgan xolda tuziladi va ma`lum eshdagi gurux bolalariga muljallanadi. Uning badiiy adabietni o‘qishga nisbatan afzalligi mana shundadir. Xikoyani idrok etish bolalar uchun anchagina murakkab akliy faoliyatdir. Bola kattalarning nutkini etishiti va t`inglay olishi, xikoya davomida uni anglab olishi ogzaki tasnif asosida etarlicha jonli obrazlarni faol tasavvur qilishi tarbiyachi xmikoyasidagi vokea-xodisalarning bir-biriga boglikligi xamda munosabatlarni aniqlash va tushinishi , xikoya mazmunidagi yangiliklarni uzining avvalgi bilim bilan qiyoslab kurishi lozim.

Xikoya uchun tarbiyachi xilma- xil material : tabiatga oid shaxsiy kuzatishlarni, ajoyib kishilarning xikoyalari, tabiat xodisalari haqidagi ocherklar va xikoyalar ilmiy materilalardan foydalaniladi.

Suxbat didaktik vazifalardan kelib chikkan xolda kirish suxbati va yakuniy suxbatga bulinadi.
Kirish suxbati tarbiyachi kzutaishlar , ekskursiyalar oldin kullaydi. Maksad bulajak kuzatishlar bilan mavjud bilimlar urtasida aloqa urnatish maksadida bolalarni bilimini aniqlashdir.
Yakuniy suzbat bilil oliengan dalillarni bir tizimga solish va aniqlashtirishga, mustaxkamlashga yunaladi. Suxbatning samarali bulishi bolalarni oldindan kanday tayyorlanganligiga boglik. Suxbat- bu ular bilan utkazilgan ishning yakunidir. Shuning uchun tarbiyachi oldida bolalarda kuzatishlar, mexnat faoliyati, uyinlar. Tabiatshunoslik, kitoblarni o‘qish, xikoyalar orkali tasavvurlar xosilk ilish vazifasi turadi. Tarbiyachi doimo suxbatni ta`limiyts maksadini aniq

tasavvurk ilishi kerak. Suxbat xodisa	dadillarni taxlil	qilishdan, ularning
xususiyatlari, belgilari, xodisalari urtasida muxim aloqa		va munosabatlarni
ta`kidlashdan boshlanadi. Bunday taxlil	umumlashtirishga	utishni ta`minlaydi,

tarkok dalillarni tizimga soladi. Suxbat tabiat bilan tanishtirish uslubi sifatida urta, katta, atyerlov guruxlarida kullaniladi.

64

Bolalar adabietida tabiat turlari badiiy vositalar YORamida ifoadalanadi. Uz mazmuniga kura ilmiy bulgan tabiatshunoslik haqidagi kitob ayni vaqtda san`atningsh bir turidir. Uning xususiyati mana shundadir.

Tabiat haqidagi tabiat kitobidan pedagog birinchi navbatda tarbiyaiyts maksadlarda foydalanadi. U san`atning turi sifatida fakat bolaning akligagina

emaS, balki uning xissietiga xam ta`sir etadi. Tabiatshunoslik kitobi bolalarda bilishga kishikishni kuzatuvchanlikni bilimga bulgan xavasni tarbiyalash uchun boy material beradi. U bolalar oldiga yangi savollarni kuyadi. Bolalarni
atrofdagi tabitga dikkat bilan urashga majbur kiladi. Tabiat haqidagi bolalar kitobi tarbiyachining ilmiy dunekarashni shakllantirishda asosiy vosita sanaladi.
Demak, bolalarni Yuqsak e`tikodli ma`naviy barkamol ajoyib fazilatli , xushfe`l , mexnatkash, samimiy kishilar bulish tarbiyalashda badiiy adabietning urni xam kattadir. Badiiy adabietda berilgan barcha voeka xodisalar hayotiy, jonli qilib berilishi lozim. Shundagina bola shu asar kaxramonlariga ishonadi. Bolalar bog‘chasi tarbiyachisi esa usha asarlar okrali tarbiya maksadlariga muvaffak bulishlari mumkin.