O‘zbekiston respublikasining davlat standarti turizm va yondosh xizmatlar. Sanatoriy-kurortda davolash. Xizmatlarga doir talablar

Peloidlarning turlari 
Geologik-genetik guruh
Yumshoq jinslar (EI peloidlari) 
Torf (yuqori torf, past torf, botqoqlik) 
O‘tirgan peloidlar 
“Lebermud”, torf loylari, diatomli tuproq 
Limnik peloidlar 
Dengiz loyi (sho‘r suv loyi), sapropel, ko‘rfaz 
Dengiz peloidlari 
Loyga o‘xshash shishuvchi cho‘kindilar (sulfid loylari, oltingugurt loylari, oxra 
loylari) 
Krenogen peloidlar 
Daryo loyi 
Daryo peloidlari 
Less 
Eol peloidlari 
Qumoq tuproq, loy 
Pedogen peloidlar 
Tufitning
a
mustahkamlanishi 
Vulkanogen peloidlar 
Mustahkamlashgan jinslar (parapeloidlar) 
Loyli tosh 
a
, loyli slanets 
a
Loy toshli peloidlar 
Mergel, bo‘r, ohak, dolomit 
Ohaktosh peloidlari 
Tuf
a
, fonolit 
Vulqonli peloidlar 
a 
Ko‘pincha balneologik davolashda “fango” deb ataladi. 
6.4.2 Peloidlarni qazib chiqarish va saqlash 
Peloidlar, ularning tarkibi o‘zgarmaydigan tarzda qazib chiqarilishi va saqlanishi 
kerak. Ular mukammal gigiyenik holatda bo‘lishi kerak. 
Tabiiy konlarni himoya qilish uchun cho‘milish uchun allaqachon ishlatilgan 
peloidlar, agar ular gigieynik sharoitlarni kafolatlasa, saqlanganidan keyin qayta 
ishlatilishi mumkin. 
Agar torfni aralashtirish kerak bo‘lsa, yangi o‘ramlar va cho‘milish muolajasi 
uchun yangi torf va ishlatilgan torfni teng miqdorda aralashtirish kerak.
Har bir alohida qo‘llash uchun yaxshilab aralashtirish ta’minlanishi kerak. Turli 
odamlar uchun bitta davolash vannasidan foydalanish mumkin emas. Bundan tashqari, 
noorganik peloidlar yoki cho‘kindilarni milliy qoidalarda ruxsat etilmasa, qayta 
ishlatmaslik kerak. 
Mijozlar so‘rovi bo‘yicha tashkilot foydalanadigan materiallarning sifati to‘g‘risida 
xabardor qilinishi kerak. 
Torf kamida 5 yil davomida dastlabki konda yoki maxsus regeneratsiya hovuzida 
saqlanishi kerak. 
6.4.3 Peloidlarni baholash va hisobot 
Agar peloidlar ishlatilsa, ularning sifatini ta’minlash uchun tahlil qilish kerak. 
Peloidlarni tahlil qilish uning tarkibi haqida tushuncha beradi va undan balneologik 
foydalanish va konda mavjud sharoitlarni baholash uchun asos bo‘ladi. 
Peloidlarni tahlil qilish quyidagi tavsiflarni o‘z ichiga olishi kerak: 
a) umumiy ma’lumot: tahlilni o‘tkazgan sog‘liqni saqlash organi yoki malakali 
ekspertning nomi va manzili, namuna olish va mahalliy sinov sanasi, namuna olingan 
kundagi ob-havo va havo harorati, Pa atmosfera bosimi, nisbiy namlik foizda, oldingi ob-
havo sharoitlari to‘g‘risida ma’lumot (masalan, peloid konida namlik sharoitlarini 
baholash uchun); 
b) loy konining qisqacha geografik-geologik tavsifi (tuzilishi va o‘lchamlari) 
namuna olish joyining aniq tavsifi (sharqiy, shimoliy, dengiz sathidan balandlik) va aniq 
sirt rejasi, kon atrofi tavsifi, shu jumladan mumkin bo‘lgan antropogen ta’sirlar, konga 

---

Oʻz DSt ISO 21426:2022 (ISO 21426:2018, IDT)
11 
ta’siri, yer usti o‘simliklari, peloid aniqlanishi (ya’ni balandlikdagi torf yoki past 
tekislikdagi torf; tufitning mustahkamlanishi); 
c) gidrologik ma’lumotlar (ya’ni buloqlarning mavjudligi, namuna olish vaqtidagi 
suv sathi, drenaj koeffitsienti); namuna olish turi (masalan, belkurak, burg‘ulash zondi, 
ekskavator bilan yer qazish); 
d) yer ostidagi qazish chuqurligi, aralash yoki alohida namunalar olish, kon tarkibi 
miqdori, qalinligi, qatlam tuzilishi va namuna olish joyidagi yer osti tarkibi, qishloq 
xo‘jaligi faoliyati, qishloq joylarini muhofaza qilish, mulk huquqi; peloidlardan 
foydalanish va utilizatsiya qilish texnologiyasi tavsifi (qazib olish, tashish, vaqtincha 
saqlash, qayta ishlash, eksport qilish, saqlash uchun topshirish); 
e) loy konidan oldingi foydalanish to‘g‘risidagi ma’lumotlar. 
Ushbu tahlil natijalari hisobot shaklida taqdim etilishi kerak.
6.4.4 Peloidlarning nazorat tahlili va monitoring 
Peloidlar tahlili peloidlarning tarkibini aniqlaydi va balneologik davolashni, 
shuningdek geologik-texnik sharoitlarni baholash uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. 
Peloid tahliliga qo‘yiladigan minimal talablar quyidagilardan iborat: 
a) jismoniy sinovlar; 
b) mikrobiologik sinovlar; 
c) tavsifi. 
D ilova ushbu elementlarga nisbatan tekshirilishi mumkin bo‘lgan elementlardan 
iborat qo‘llanmani o‘z ichiga oladi.