O‘zbekiston respublikasining davlat standarti turizm va yondosh xizmatlar. Sanatoriy-kurortda davolash. Xizmatlarga doir talablar

C ilova 
(ma’lumot uchun) 
Tabiiy shifobaxsh gazlarni baholash to‘g‘risida hisobotni tuzish bo‘yicha 
qo‘llanma 
Tabiiy shifobaxsh gazlarni baholash va ular to‘g‘risida hisobot tuzishda quyidagi 
ma’lumotlar e’tiborga olinishi mumkin: 
a) umumiy ma’lumotlar: 
- shifobaxsh gaz tahlilining maqsadi; 
- tahlil turi; tan olingan laboratoriyaning nomi va manzili; 
- namuna olish va mahalliy sinovlar sanasi; 
- namuna olish joyini yoki namuna olish tartib-taomilini (gazni yig‘ish) o‘tkazishni 
belgilash; 
- umumiy joylashgan joyi va dengiz sathidan balandligi, boshqa kuzatishlar; 
- geologik sharoitlarning qisqacha tavsifi; 
- buloqning chiqishi haqida batafsil ma’lumot; 
- burg‘ulash (teshik chuqurligi, diametri, quvurlar yoki boshqa qirralarning diametri 
va ishlab chiqarilishi); 
- shifobaxsh suvni qazib olishning texnik vositalari tavsifi;
- qazib chiqarilgan shifobaxsh gaz miqdori; 
- namuna olish kunidagi ob-havo, hPa dagi atmosfera bosimi va °C da havo 
harorati; 
- vaqt va balandlikni o‘lchash; 
b) organoleptik sinovlar; 
c) gaz harorati; 
d) kimyoviy sinovlar: karbonat angidrid, karbon oksidi, kislorod, azot, vodorod, 
metan va gomologik uglevodorodlar, vodorod sulfidi, radon kabi asl gazlarning tarkibi; 
xlorli uglevodorodlar, azot monooksidi va oltingugurt dioksidi kabi zararli moddalar; 
e) jamlangan parametrlarni hisoblash; 
f) qo‘llash joyida gazning ta’sirini aniqlaydigan komponentlar soni;
g) gaz tarkibidagi mikroorganizmlar soni; 
h) gazni aniqlash va baholash. 

---

Oʻz DSt ISO 21426:2022 (ISO 21426:2018, IDT)
23 
D ilova 
(ma’lumot uchun) 
Peloidlarni nazorat tahlil qilish va monitoring qilish bo‘yicha qo‘llanma 
Peloidlarning nazorat tahlili va monitoringini o‘tkazishda quyidagi ma’lumotlarni 
hisobga olish mumkin: 
a) fizik sinovlar 
- normal konsistensiya va/yoki qadoqlashdagi zichlik; 
- tabiiy namlik va normal zichlik va/yoki qadoq zichligi sharoitida PH; 
- suv sig‘imi; 
- cho‘kindi hajmi; 
- shishish tezligi darajasi; 
- normal zichlikdagi va/yoki qadoq zichligidagi peloid-suv aralashmasini olish 
uchun zarur bo‘lgan suyultirish darajasi; 
- “sharcha” usuli bo‘yicha issiqlikni saqlash (peloid moddasi maxsus qaymoqlilik 
darajasiga yetganida haroratni aniqlash). 
b) kimyoviy sinovlar 
Kimyoviy tahlil natijalari quruq massadan, shuningdek cho‘milish uchun 
ishlatiladigan muhitdan, normal konsistensiyadan (masalan, cho‘milish torfi) foiz sifatida 
aniqlanadi. Agar peloid mineral suv bilan aralashtirilsa, suvli fazasini (suvda eriydigan 
moddalar) vannaga tayyor materiallarda tekshirish kerak. 
Quyidagi bandlarni tahlil qilish kerak: 
- tabiiy nam loylarning umumiy tarkibi; 
- suv miqdori (105 °C); 
- mineral moddalar (800 °C); 
- qizdirish/LOI vaqtida yo‘qotishlar (organik moddalar, kristallanish suvi va boshqa 
uchuvchi moddalar); 
- mineral moddalar tarkibi: 
- kislotada eriydigan qism; 
- kislotada erimaydigan nisbat; 
- quruq massaning 5% dan ortiq mineral moddalari ulushida noorganik moddalarni 
sifatli kimyoviy aniqlash; 
- noorganik moddalarni miqdoriy kimyoviy aniqlash (mineral moddalarning ulushi 
ustun bo‘lgan peloidlar uchun); 
- torfdagi organik moddalarning tarkibi: 
- bitumlar (masalan, yog‘lar, mumlar, qatronlar);
- eruvchan uglevodlar, pektinlar va boshqalar; sellyuloza va gemitsellyulozalar; 
- ishqorda eruvchi va kislotada cho‘ktiruvchi gumin kislotalari; ligninlar va gumus; 
- yuqori organik ulushga ega peloidlardagi organik moddalarning tarkibi: 
- bitumlar (masalan, yog‘lar, mumlar, lipidlar);
- bo‘yoqlar va boshqa spirtda eriydigan komponentlar; 
- sellyuloza va gemitsellyulozalar; 
Quyidagilarni aniqlash uchun organoleptik sinovlarni o‘tkazish kerak: 
- azot miqdori (jami); 
- suvda normal va/yoki qadoqlash konsistensiyasida erigan moddalarning tarkibi; 
- umumiy tarkib; noorganik moddalarning tarkibi; organik moddalarning tarkibi;

---

Oʻz DSt ISO 21426:2022 (ISO 21426:2018, IDT)
24 
- noorganik moddalarni miqdoriy aniqlash (faqat 1 g/l dan ortiq mineral moddalar 
yoki balneoterapevtik xususiyatlarga ta’sir qiluvchi moddalar, masalan sulfat kislota, 
oltingugurt yoki yod uchun); 
- peloid konlariga ekologik jihatdan muhim ta’sir ko‘rsatish vaqtida: zararli 
texnogen moddalar, masalan, og‘ir metallar, pestitsidlar, organogalogen birikmalar.
Biologik sinovlar asosan gigiyena darajasini tekshirish uchun o‘tkaziladi.
Peloidning mikrobiologik xususiyatlari bilan bog‘liq asosiy muammo patogen 
bakteriyalar va patogen deb hisoblangan har qanday mog‘or mavjudligi. Zararsiz deb 
tasniflanadigan boshqa mikroorganizmlarning ma’lum miqdori ruxsat etiladi. 
Patogen mikroorganizmlarga quyidagilar kiradi: 
- Pseudomonas aeruginosa; 
- Staphylococcus aureus; 
- Escherichia coli (yo‘naltiruvchi qiymat 100/100 ml • chegara 2000/100 ml); 
- Coliform bacteria (taxminan qiymati 500/100 ml • chegara 10 000/100 ml); 
- salmonellalar; 
- albicans zamburug‘li mikroorganizmlar; 
- Aspergillus niger. 
c) mikrobiologik sinovlar 
- (20 ± 2) °C da koloniyalar soni; 
- (36 ± 1) °C da Escherichia coli; 
- (36 ± 1) °C da Coliform germs; 
- (36 ± 1) °C da Staphylococcus aureus; 
- (36 ± 1) °C da Pseudomonas aeruginosa; 
- (36 ± 1) °C da albicans zamburug‘li mikroorganizmlar; 
- mikrobiologik sinovlar uchun ishlatiladigan namunalarning pH, suv miqdori 
(105 °C) va harorati (namuna olish vaqtida). 
d) tavsif 
- rang, hid, konsistensiya, bir jinslilik, dog‘lar; 
- noorganik peloidli tuproqlarni mexanik tahlil qilish usullari bilan zarracha 
o‘lchamlarini aniqlash; 
- torfning parchalanishi. 
Peloidlarni odatda har 10 yilda bir marta tahlil qilish kerak. Biroq, agar nazorat 
tahlili konlar va peloidlar sezilarli darajada o‘zgarmaganligini ko‘rsatsa, bu muddat 
uzaytirilishi mumkin. Boshqa tomondan, agar ushbu nazorat tahlillarida sezilarli og‘ishlar 
aniqlansa, peloidlarning yangi tahlilini o‘tkazish kerak. 

---

Oʻz DSt ISO 21426:2022 (ISO 21426:2018, IDT)
25 
Bibliografiya 
[1] 
ISO 10002, Quality management. Customer satisfaction. Guidelines for 
complaints handling in organizations. (Sifat menejmenti. Mijozlar ehtiyojini qondirish. 
Tashkilotlarda shikoyatlarni ko‘rib chiqish bo‘yicha qo‘llanma). 
[2] 
ISO 13485:2016 Medical devices. Quality management systems. 
Requirements for regulatory purposes (Tibbiy mahsulotlar. Sifat menejmenti tizimlari. 
Tartibga solish maqsadlari uchun talablar). 
[3] 
ISO 17679:2016 Tourism and related services. Wellness spa. Service 
requirements (Turizm va yondosh xizmatlar. Sog‘lomlashtiruvchi spa-kurort. Xizmatlarga 
doir talablar). 
[4] 
ISO 17680:2015, Tourism and related services. Thalassotherapy. Service 
requirements (Turizm va yondosh xizmatlar. Talassoterapiya. Xizmat ko‘rsatish ga oid 
talablar). 
[5] 
ISO 21542, Building construction. Accessibility and usability of the built 
environment (Bino qurilishi. Qurilgan muhitning mavjudligi va ulardan foydalanish 
qulayligi). 

---

Oʻz DSt ISO 21426:2022 (ISO 21426:2018, IDT)
26 
Bibliografik ma’lumotlar
 
SUT 03.080.30; 03:200.01 
Muhim so‘zlar: sanatoriy-kurort, mineral suv, peloid, shifobaxsh suvlar, mikroorganizm 

---