5.2-rasm. DGT va FK asosida kompleks hosil qiluvchi ionit olishning texnologik sxemasi 5.3. TEF-1 markali ionalmashinuvchi materialni ishlab chiqarishning turli tarmoqlarida qo‘llashning texnik-iqtisodiy samaradorligi TEF-1 ionitidan 1 t ishlab chiqarishda kutiladigan iqtisodiy samaradorlik hisoblab, chiqildi (2020 yil sentabr oyidagi narx-navo bo‘yicha hisoblandi).
Hisoblash TKTITI DUK ning ratsionalizatorlik taklifi, ixtiro va yangi usullardan xalq xo‘jaligida foydalanishning iqtisodiy samaradorligini aniqlash uslubiga muvofiq o‘tkazildi.
Hisoblash quyidagi formula bo‘yicha bajarildi:
Bu yerda Sa – tannarxning kamayishi (so‘m);
Ci –EDE-10P ionitining sanoat tannarxi (so‘m)
Sa – taklif etilgan TEP-1 ionitining tannarxi (so‘m)
A – mahsulot hajmi (tonna)
Iqtisodiy samaradorlikni hisoblash sanoat ioniti EDE-10P va taklif etilgan ionit TEF-1ni ishlab chiqarishda foydalaniladigan xom-ashyolar narxi o‘rtasidagi farq bo‘yicha o‘tkazildi. Tiokarbamid asosidagi TEF-1 ionitini ishlab chiqarishda xarajatlarning texnologik hisobi FK va EXG polikondensatsiyasidan olinadigan sanoat anioniti EDE-10P ni ishlab chiqarishdagi analogik xarajatlardan foydalanib bajarildi va hisoblandi.
EDE-10P anionitini ishlab chiqarish uchun 1 tonna FK va EXG xom-ashyosining narxi mos holda 24 443 600 so‘m va 7 840 400 so‘mni tashkil etadi. 1 t EDE-10P 1 anionitini ishlab chiqarish uchun komponentlarning 1:1 massa nisbatida 0,5 t FK va 0,5 t EXG talab etiladi.
Si=(24 443 600+7 840 400)x0,5=16 142 000 so‘m
Narxi 1 t miqdori 10 276 040 so‘m bo‘lgan tiokarbamid bilan olingan 1 t kompleks hosil qiluvchi ionit TEF-1 ni ishlab chiqarish uchun xom-ashyo narxini hisoblaganda, hamda tiokarbamid, FK, EXG ning dastlabki miqdori 1:2:1 massa nisbatda bo‘lganda quyidagini tashkil etadi:
Sa=(24 443 600+7 840 400x2+10 276 040)x0,25=12 600 110 so‘m
Tiokarbamid asosidagi kompleks hosil qiluvchi TEF-1 ionitini 1 t ishlab chiqarishda iqtisodiy samaradorligi faqat xom-ashyo narxining farqi bo‘yicha hisoblanganda quyidagicha bo‘ladi:
Sa=[Ci-Ca] x A=[16 142 000-12 600 110]= -3 541 890 so‘m
1t EDE-10P va TEF-1 anionitini ishlab chiqarishda xarajatlar hisobi 5.5-jadvalda keltirilgan.
