O‘zbekiston resrublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi termiz muxandislik-texnologiya instituti

2.10-jadval
Mahsulotlar tarkibiga reagentlar miqdorining ta’siri
(T=100 °C, τ=6 chas)

DGK+DGT:FK nisbati	Unum, %	ηpr 0,5-n.li erituvchida dl/g	Element analizi
			azot		fosfor
			Hisblangan	Topilgan	Hisblangan	Topilgan
DGK+FK
1:0,5%	69,8	1,051	13,1	12,9	5,5	5,6
1:0,3%	74,2	1,058	12,8	12,4	5,4	5,7
1:0,2%	76,4	1,067	13,0	12,7	5,8	5,3
2:0,2%	75,7	1,064	13,1	12,9	5,2	5,7
3:0,5%	73,2	1,066	12,9	12,7	5,5	5,1
DGT+FK
1:0,5%	79,3	0,05	12,5	12,8	5,6	5,5
1:0,3%	84,1	0,065	12,7	12,3	5,3	5,9
1:0,2%	86,7	0,07	12,6	12,2	5,7	5,4
2:0,2%	85,3	0,055	12,9	12,5	5,1	5,9
3:0,5%	83,0	0,05	12,8	12,4	5,6	5,2

Olingan mahsulot element analiz va IQ-spektroskopiya natijalari asosida tavsiflandi. Uning IQ-spektrlarida R=O guruh valent tebranishining intensiv chiziqlari 1220-1230 sm^-1, R-N guruhining o‘rtacha intensivlikdagi yutilish chizig‘i 2370-2390 sm^-1 sohalarda kuzatilgan. R=O guruh yutilish chiziqlarining past chastotaga siljishi olingan birikmaning, tuzsimon tuzilishli molekulaning R-O guruhlari hisobiga ekanligidan dalolat beradi. Amid tuzilishlar IQ – spektrdagi birlamchi, ikkilamchi amidlar va tioamidlar yutilish chizig‘i mos holda: 1390, 1525, 1600 va 3450, 3250 sm^-1 sohalarda, C=S va S=O guruhlari esa: 1620, 1650 va 1670 sm^-1 sohalarda bo‘lishi bilan tavsiflangan (2.17, 2.18-rasmlar).

2.17-расм.ДГТ+ФК ионитининг ИК-спектри

2.18-расм.ДМТ+ФК ионитининг ИК-спектри
Shunday, qilib, tarkibida azot, oltingugurt, kislorod va fosfor bo‘lgan kompozitsion ion almashinuvchi materiallar sintezida foydalanish uchun ortofosfat kislotaning funksional guruhlar almashingan bir qator birikmalari olindi.
2-BOB BO‘YICHA XULOSA
Dissertatsiya ishining 2- bobi boshlang‘ich moddalar va tarkibida azot, oltingugurt, fosfor bo‘lgan kompozitsion ion almashinuvchi materi-allar sinteziga bag‘ishlangan bo‘lib, bu bobda dastlabki moddalar va sintez qilingan moddalarni analiz qilishda qo‘llanilgan tadqiqot usullari batafsil yoritilgan. Shuningdek:
1. Epixlorgidrin va (tio)karbamid asosida diglitsidil(tio)karbamid sintez qilish jarayonida (tio)karbamid va epixlorgidrinning o‘zaro ta’sirlashish reaksiyalari.
2. Diglitsidil(tio)karbamidning PEPA, melamin, GIPAN va ortofosfat kislotasi bilan kimyoviy reaksiyalari asosida kompozitsion ion almashinuvchi materiallar sintezi.
3. Dimetilol(tio)karbamidning polietilenpoliamin, melamin, GIPAN va ortofosfat kislotasi bilan o‘zaro ta’sirlashishi asosida ion almashinuvchi materiallar sintez qilish usullari, ularning tarkibi va fizik-kimyoviy xossalari haqida to‘xtalib tegishli ma’lumotlar berilgan, bu ma’lumotlar atroflicha tahlil qilinib, xulosalangan.

III-BOB. KOMPOZITSION ION ALMASHINUVCHI MATERI-ALLARNI OLISh TEXNOLOGIYASI VA UNING TEXNIK-IQTISODIY ASOSLARI
5.2. Diglitsidiltiokarbamid va ortofosfat kislota asosida kompleks hosil qiluvchi ionit olishning texnologik sxemasi
Diglitsidiltiokarbamidning polietilenpoliamin bilan o‘zaro ta’sirlashishidan kompleks hosil qiluvchi ionit olishning texnologik sxemasi 5.1-rasmda keltirilgan.
Zanglamaydigan po‘latdan yasalgan aralashtirgich, g‘ilof va qaytar sovitgich o‘rnatilgan reaktorga - ammiakli suv, diglitsidiltiokarbamid solinib, to‘liq erib ketguncha aralashtiriladi. So‘ngra, ortofosfat kislota solinib, 60 °C gacha qizdiriladi va aralashtirilib, boschiqma-bosqich distillangan suv quyiladi. Reaksiyani oxirigacha yetkazish uchun harorat 70 °C gacha ko‘tariladi va 1 soat ushlab turiladi, so‘ngra, suv quyilib, 15^oS gacha sovitiladi [168; 28-30-b.].
Hosil bo‘lgan suspenziya filtrlanib, cho‘kma suv bilan yuviladi, siqiladi va tozalashga beriladi. Eritish va tozalovchi filtrlash o‘tkaziladi, bunda texnik mahsulot suvli etil spirtida eritilib, qaynaguncha qizdiriladi va issiq eritma boshqa filtrdan o‘tkaziladi. Filtrat aralashtirgichi va g‘ilofi bo‘lgan sig‘imga solinib, 15-20 °C gacha sekin sovutiladi. Kristall mahsulot ko‘rinishida tushgan cho‘kma filtrlanib, quritishga yuboriladi.

1-2-boshlang‘ich xom-ashyo uchun sig‘im; 3-reaktor; 4-maydalagichli setka va tozalash qurilmasi; 5-ko‘p polkali quritgich; 6-tayyor mahsulot uchun sig‘im.