O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asrgacha)

Musiqa san’ati.
 
IX–XIII asr boshlarida musiqa san’ati ham 
g‘oyat taraqqiy qiladi. Bayramlar, to‘ylar, xalq sayillari va 
boshqa marosimlar, shubhasiz, kuy va qo‘shiqsiz o‘tmas edi. 
Bu davrda sozandalar ud, tanbur, qo‘biz, rubob, nay, surnay, 
karnay, qo‘shnay va qonun kabi g‘oyat xilma-xil torli, zarbli va 
puflab chalinadigan cholg‘u asboblaridan keng foydalanganlar.
Xalq kuylari asosida keyinchalik tojik va o‘zbek xalqlarining 
mumtoz kuyi “Shashmaqom” uchun poydevor bo‘lgan “Rost”, 
“Xusravoniy”, “Boda”, “Ushshoq”, “Zerafkanda” “Buz ruk”, 
“Si 
po 
hon”, “Navo”, “Basta”, “Tarona” kabi yangi-yan gi 
kuylar ijod etilgan. Musiqa san’ati she’riyat hamda musi-
qashunoslik ilmi bilan uzviy bog‘langan holda taraqqiy etadi. 
1. IX–XII asrlardagi me’morchilik namunalari haqida so‘zlab bering.
Ular haqida qo‘shimcha adabiyotlardan ma’lumotlar to‘plang.
2. Naqqoshlik, o‘ymakorlik va xattotlik san’ati qay tariqa rivoj 
topdi?
3. “Shashmaqom” nima?
* Shashmaqom – (forschada – olti va maqom) – o‘zbek 
va tojik xalqlari musiqiy merosida markaziy o‘rin 
tutgan mumtoz kuy va ashulalar majmuyi

---

109
V B O B
AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVRI TARIXI
30-§. XIV ASRNING O‘RTALARIDA 
MOVAROUNNAHRDA IJTIMOIY-SIYOSIY VAZIYAT
Tayanch tushunchalar: siyosiy tarqoqlik, siyosiy kurash 
maydoni, mamlakat mustaqilligi uchun kurash, sarbadorlar.
Siyosiy tarqoqlik.
 
XIV asrning 50–60-yillarida Mova-
rounnahr 10 ga yaqin mustaqil bekliklarga bo‘linib ketgan. U 
yer dagi hokimlar o‘zlarini hokimi mutlaq deb e’lon qiladilar. 
Mamlakatdagi har bir viloyat alohida hukmdorlikka ajralib, 
ular o‘rtasida nizo kuchayib ketadi va qonli urushlarga 
aylanadi. Siyosiy tarqoqlik, o‘zaro urush va janjallar iqtisodiy 
tanglikka sabab bo‘lib, mamlakat aholisini, ayniqsa, dehqonlar 
xo‘jaligini xonavayron qilgan edi. 
Buning ustiga Sharqiy Turkiston va Yettisuvda tashkil 
topgan Mo‘g‘uliston xonlari bir necha bor Movarounnahr 
ustiga yurish qilib, uni talaydilar. Mo‘g‘uliston xonlarining 
vayronagarchilikka olib keluvchi yurishlari, istibdodi va 
zulmiga qarshi xalq hara katlari boshlanadi.
Mana shunday o‘zaro ichki urushlar qizigan, mo‘g‘ullar 
zul 
miga qarshi mehnatkash xalq harakatlari boshlangan bir 
davrda mamlakatda yangi siyosiy kuch yetilmoqda edi.