O’zbekistonda bank tizimini takomillashtirish yo’llari

3-rasm. O’zbekiston Respublikasida faoliyat yuritayotgan kredit tashkilotlari 
sonining o’zgarish dinamikasi (2018-2020 yillar oralig’i)
15
 
2019 yilda bank tizimida amalga oshirilgan izchil va aniq maqsadli 
islohotlar banklar kapitallashuv darajasi va depozit bazasining yuqori sur’atlarda 
o’sishiga imkon berdi va natijada bank tizimining moliyaviy barqarorligi 
mustahkamlanib, moliyaviy vositachilik roli kengaydi hamda ko’rsatilayotgan 
bank xizmatlari sifati yanada oshdi.
Bank tizimining moliyaviy barqarorligi va rivojlanishi O’zbekiston 
Respublikasi Prezidentining 2011 yil 7 yanvardagi PQ-1464-sonli Qarori bilan 
tasdiqlangan indikatorlar tizimiga asosan tahlil qilinganda, bank tizimining barcha 
ko’rsatkichlari «yuqori darajada»gi indikator baholariga muvofiq kelmoqda. 
Xususan, bugungi kunda bank tizimi kapitalining monandlik darajasi 23,0 
foizni tashkil etmoqda. 2020 yilning 1 mart holatiga ko’ra, banklarning umumiy I 
darajali kapitali 47,9 trln. so’mdan oshib ketdi (4-jadval). 
4-jadval 
Bank tizimi jami kapitali monandlilik darajasi
16
 
Ko’rsatkichlar nomi 
01.01.2020 y. 
01.03.2020 y. 
mlrd. 
so’m 
ulushi, 
foizda 
mlrd. 
so’m 
ulushi, 
foizda 
I darajali kapital 
43 659 
83,2% 47 912 88,8% 
Asosiy kapital 
43 622 
83,1% 47 874 88,7% 
Qo’shimcha kapital 
38 
0,1% 
38 
0,1% 
II darajali kapital 
8 808 
16,8% 
6 059 
11,2% 
Jami regulyativ kapital 
52 467 
100% 
53 971 100% 
15
O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining 2019 yilgi Statistik byulleteniga asoslanib muallif tomonidan 
tayyorlandi 
16
O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki rasmiy sayti – www.cbu.uz - 
https://cbu.uz/oz/statistics/bankstats/139624/ 

---

29 
Kapital monandlilik darajasi 
23,5% 
 
23,0% 
 
I darajali kapital monandlilik darajasi 
19,6% 
 
20,4% 
 
Jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, tijorat banklari I darajali kapitali 
yuqori sur’atlarda o’sib borish tendensiyasiga ega bo’lgan. Xususan, tijorat 
banklari I darajali kapitali 2020 yil 1 martda 2020 yil 1 yanvar holatiga nisbatan 
5,6 foizga oshib, 47,9 trln. so’mga yetdi. 2020 yil 1 yanvarda esa 43,7 trln.so’mni 
tashkil qildi (4-jadval).
Mamlakatimizning bugungi kundagi bank tizimi holati tez suratlarda o’sib 
bormoqda. Buning natijasida tijorat banklarining kreditlash hajmi va aholi 
omonatlarini qabul qilishi kengayib bormoqda. Kundan – kunga aholining 
banklarga ishonchi ortib borishini banklardagi aholi omonatlari hajmi o’sib 
borishida ko’rib borishimiz mumkin.
Yuqorida ta’kidlaganimdek respublikamizdagi barcha tijorat banklari 
universal banklardir. Universal tijorat banklari faoliyatini so’nggi yillar davomida 
3 ta xalqaro reyting agentliklari o’rganib chiqishmoqda. Ular «Moody’s», 
«FitchRaytings» va «Standard&Poors» xalqaro reyting agentliklaridir. Bu 
agentliklar har yili o’zlarining hisobotlarida O’zbekiston bank tizimida mavjud 
holatni xalqaro reyting ko’rsatkichlariga taqqoslagan holda o’z xulosalarini 
bildirishadi. «Moody’s» xalqaro reyting agentligi shu yili 15 aprel kuni 
«O’zbekston bank tizimining rivojlanish istiqbollari» yangi hisobotini nashr qilib, 
unga ko’ra ketma – ket beshinchi yil O’zbekiston bank tizimi rivojlanish 
istiqbollari «barqaror» darajada tasdiqlandi.
«Moody’s» agentligining fikriga ko’ra, barqaror prognozi O’zbekiston 
iqtisodiyotining, shu jumladan iqtisodiyotga katta hajmdagi investitsiyalar 
yo’naltirilishi hisobiga, yuqori suratlarda o’sayotganligi bilan izohladi. Shuningdek 
iqtisodiyotni kreditlash hajmlarining o’sishini ta’minlovchi manba hisoblangan 
universal tijorat banklarningistiqbollariga ijobiy ta’sir qiluvchi muhim omillar 
qatoriga kiritilmoqda. «Moody’s» xalqaro reyting agentligi tomonidan 

---

30 
O’zbekistonda oxirgi 10 yil mobaynida yuqori iqtisodiy o’sish sur’atlari 
ta’minlangani hamda O’zbekiston eksporti tarkibining MDXdagi boshqa 
davlatlarga nisbatan diversifikatsiyalanganligi hisobiga iqtisodiy o’sish sur’atlari 
o’zgaruvchanligining sezilarli darajada past bo’lgani ta’kidlanmoqda.
Reyting agentligining fikriga ko’ra 2016-2018 yillar davomida kreditlash 
hajmining yiliga 20 foizga o’sishi sharoitida kapital yetarliligining joriy 
koefitsientini saqlab qolish uchun «Moody’s» reytingiga ega bo’lgan O’zbekiston 
banklari kelgusida kapitalni qo’shimcha oshirish bo’yicha chora – tadbirlar 
ko’rishlari lozim. Universal tijorat banklarining joriy likvidlilik darajasi bank 
tizimi barqarorligini baholashda muhim omillardan biri bo’lib, qator yillar 
davomida 65 foizdan yuqori, ya’ni belgilangan minimal darajadan 2 barobar yuqori 
miqdorni 

---

31 
5-jadval