O‘zbekistonda fanlararo innovatsiyalar va 13- son ilmiy tadqiqotlar jurnali

---

O‘ZBEKISTONDA
 
FANLARARO
 
INNOVATSIYALAR

VA 
13-
SON

ILMIY
 
TADQIQOTLAR
 
JURNALI
20.11.2022
75 
GEOGRAFIYA TA’LIMIDA MAKTAB O’QUVCHILARINING DUNYOQARASHINI 
SHAKLLANTIRISH USULLARI 
 
Rustamova Maftuna Anvarjon qizi 
Fayzullayeva Sadoqat Doniyor qizi 
Urganch davlat universiteti magistrantlari 
 
Annotasiya: Ushbu maqola Geografiya ta’limida maktab o’quvchilarining 
dunyoqarashini 
shakllantirishda 
dunyoqarash 
tushunchasi, 
dunyoqarashni 
shakllantirishda didaktik vosita va usullarning ahamiyati asoslab berilgan.  
Kalit so’zlar: Dunyoqarash, didaktik vositalar, didaktik jarayon, didaktik 
materiallar, Eratosfen, Ptolemey
Dunyoqarash subyektiv voqe’likni baholovchi qarorlar to‘plamidir. Atrof-olamni 
anglashga 
harakat 
qilish 
natijasi 
o‘laroq 
kelib 
chiqadi. 
Dunyoqarash diniy, falsafiy, ilmiy bo‘lishi mumkin. 
Dunyoqarash - dunyoga va insonning undagi oʻrniga, kishilarning oʻz atrofidagi 
voqelikka va oʻz-oʻziga munosabatiga boʻlgan umumiy qarashlar tizimi, shuningdek, bu 
qarashlarga asoslangan odamlarning eʼtiqodlari, ideallari, bilish va faoliyat tamoyillari. 
Dunyoqarash kishining yoshi, hayotiy tajribasi, bilimi, mafkurasi bilan bogʻliq. 
Dunyoqarashda jamiyatda shakllangan falsafiy, ilmiy, diniy, siyosiy, axloqiy, huquqiy, 
estetik bilimlar, qarashlar oʻz aksini topadi. Shaxsning dunyoqarashi ijtimoiy 
munosabatlar bilan chambarchas bogʻlangan. Dunyoqarash insonning oʻzini va 
dunyoni zaruriy ravishda anglashi hamda baholashi asosida shakllanadi [2]. 
Demak, har qanday ta’lim jarayonida o’quvchilar dunyoqarashini shakllantirishda 
yetakchi vositalar fan nuqtai - nazaridan bo’lishi shartdir. Shu sababli fanlarni 
o’qitishda ta’lim vositalaridan foydalanib dars jarayonlarini boshlang’ich sinflardan 
shakllantirib borish lozim. Geografiya faniga tegishli bo’lgan bilimlar asosan 
boshlang’ich kurslardan shakllantirilib boriladi. Bu bilimlar yuqori sinflarda 
murakkablashib hayotiy tabiiy va ijtimoiy - iqtisodiy jarayonlarni real voqelikda 
anglashdan boshlanadi. Har qanday fan manbalari asosida o’quvchida dunyoqarashni 
shakllantirish boshlang’ich sinflarda shakllantirilgan dunyoqarashdan boshlanishini 
ko’rishimiz mumkin.
1.Agar o’quvchi bolaligidanoq ma’lum bir mafkuraviy muhitga singib ketgan 
bo‘lsa, kelajakda u ham xuddi shu mezon bo‘yicha odamlar yashaydigan muhitni 
izlaydi. Agar bolalikdan dunyoqarashning aniq tamoyillari belgilanmagan bo'lsa, 
o'smirlik davrida bola to'g'ri va xavfsiz qarorlar qabul qila olmaydi, odamlar va 
hodisalarga munosib baho bera olmaydi. 
2.O'smirlar kattalar dunyosiga juda ishonmaydilar va ko'pincha o'zlariga 
yuklangan qadriyatlarni inkor etish orqali o'zlarini tasdiqlaydilar. Ya'ni, agar ichki 
doirada shaxsda barqaror tamoyillar shakllanmagan bo'lsa, u holda inson o'zini 

---