O‘zbekistonda fanlararo innovatsiyalar va 16- son ilmiy tadqiqotlar jurnali
Yüklə 0,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
O‘ZBEKISTONDA
FANLARARO INNOVATSIYALAR VA 16- SON ILMIY TADQIQOTLAR JURNALI 20.02.2023 Jarqo`ton yodgorligini O~zbekiston hududidagi ilk shahr-davlat shaklidagi siyosiy tuzilma ekanligiga quyidagi asosiy 7 ta ilmiy xulosaga kelinadi. Xususan, Birinchidan, Jarqo`ton yodgorligi topografik jihatdan Qadimgi Sharq shahr- davlatlariga monand.Uning aholisi hunarmandchilik, me`morchilik, zargarchilik, metallsozlik va san`at sohasidagi erishgan yutuqlari bilan Qadimgi Sharq Shahar- davlatlari aholisi bilan bir xil rivojlanish darajasida bo`lgan. Ikkinchidan, Jarqo`ton shahr-davlatining boshqaruvi “Jarqo`ton olov ibodatxonasi”da joylashgan. 6-tepalikda joylashgan monumental inshoot nafaqat ibodatxona, balki saroy-ibodatxona vazifasini o`tagan. Uchinchidan, ilk davlatlarning shakllanishi bilan dinning ham markazlashuv jarayonining kechishi tabiiy holdir albatta. Jarqo`ton saroy-ibodatxonasining bunyod etilishi bu fikrning isbotidir. Shu bilan bir qatorda jamoalar sig`inib kelgan din ko`rinishlari ham saqlanib qolaveradi. Bronza davrida zoolatirik va ajdodlar ruhiga ibodat kabi din turlarining rivojlanganligi Jarqo`tondan topilga ashyoviy manbalar asosida kuzatildi. To`rtinchidan, sivilizatsiyaning asosiy ko`rinishi bo`lgan yozuv ham Sopolli madaniyati davrida kashf etildi. Bu piktografik belgili yozuv bo`lib, Jarqo`ton sopollarida shunday belgilarning 52 ta xili kuzatilgan.bu belgilarning tarqalish hududi ancha keng bo`lib, O`rta Osiyoning janubi, Shimoliy Afg`oniston MArkaziy va Shimoliy Eron bronza davri yodgorliklarida uchraydi va biri-biriga o`xshashligi bilan xarakterlanadi. Beshinchidan, shaxsiy mulk va davlatchilik arxeologik belgisi sifatida e`tirof etilayotgan sopolli madaniyati muxrlari birinchi marta klassifikatsiya qilindi. Oltinchidan, sopolli madaniyati aholisi ham xalqaro aloqalarga asos slogan xalqdir. Xarappa, Qadimgi Eron va Andronova madaniyatlari bilan bevosita, Suriya, Xett, Mesopatamiya bilan bilvosita madaniy aloqada bo`lganligi yangi ashyoviy manbalar asosida isbotlab berildi. Yettinchidan esa, sopolli madaniyati aholisi Anov-Namozgoh, Murg`ob, Dashtli, Markaziy va Shimoliy Eron aholisi bilan yagona etnik guruhni tashkil etgan xalqlardir. [Shaydullayev,2009] Shu o`rinda aytish lozimki, Bahodir Eshovning risolasida Sopolli madaniyatining obektlariga “qishloq” deya ta`rif berilgan bo`lib, bu madaniyatning ibtidosi neolit davrida “hisorlik” ovchilar kichik va yirik daryolar vohalarini, Boysuntog` va Ko`hitanggacha bo`lgan tog` oldi va tog`li hududlarni o`zlashtirish jarayonidan boshlaydi. Bronza davrida esa bu hududlar boshqa ko`rinishga ega bo`lgan hamda o`ziga xos xo`jalik shaklidagi yangi madaniyatlar shakllana boshlagan. Miloddan avvalgi II mingyillikning II choragida Amudaryoning o`ng qirg`og`ida, aniqrog`i uning g`arbiy qismida Sopollitepa ko`rinishidagi dastlabki mustahkam qishloqlar paydo bo`ldi. Ushbu qishloqlar bu hududlarda rivojlangan butunlay yangi ko`rinishdagi qishloqlar bo`lib, neolit davri (Hisor madaniyati) makonlaridan ajralib turadi. Muallifning xulosasiga ko`ra, Amudaryoning o`ng qirg`og`iga shakllangan Sopollitepa |