O‘zbekistonda fanlararo innovatsiyalar va 21- son ilmiy tadqiqotlar jurnali

ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA 
Bo‘lajak o‘qituvchining kasbiy kompetentligini shakllantirish pedagoglarni 
tayyorlashdagi murakkab muammolar qatorida o‘ziga xos o‘rin tutadi. Ayniqsa ta’limni 
modernizatsiyalash bilan bog‘liq islohotlarning joriy bosqichida kasbiy pedagogik 
faoliyatga moslashish muammosi yanada yaqqol namoyon bo‘lmoqda. Bo‘lajak 
o‘qituvchilarni amaliy, psixologik, metodik, tadqiqotchilik turlari bilan bir qatorda 
o‘qituvchining kasbiy kompetentligini shakllantirish bilan boyib bormoqda. Kasbiy 
kompetentlik tashhisi kasbiy shakllanishning mohiyatli xarakteristikalariga diagnostik, 
kommunikativlik, boshqaruv va proektiv o‘quvlar guruhlarini kiritish lozim. 
Pedagogning bilish faoliyati ko‘p jihatdan o‘rganilayotgan narsalarning murakkabligi, 
dinamikasi, nostandartligi, ijtimoiy hodisalarni ajratib turadigan chegaralarning ta’siri, 
ularni izlash, noaniqlik bilan belgilanadi, bu esa kuzatuvchanlik, suhbatdoshning ichki 
dunyosini modellashtirish malakasini nazarda tutadi. Mazkur holda o‘z-o‘zini tartibga 
solish xususiyatlari o‘z bilim va malakalarini doimo takomillashtirish zarurati, boshqa 
odamlarga qaratilgan o‘z hatti-harakatini qathiy muvofiqlashtirish uquvi bilan 
tavsiflanadi. Pedagogning kasbiy tarbiyalanganlik layoqatliligini tadqiq qilishga 

---

O‘ZBEKISTONDA
 
FANLARARO
 
INNOVATSIYALAR

VA 
21-
SON

ILMIY
 
TADQIQOTLAR
 
JURNALI
20.07.2023
bag‘ishlangan asarlarda uning quyidagi turlari bilan farq qilinadi: - maxsus 
tarbiyalanganlik layoqatliligi – kasbiy faoliyatini etarlicha yuqori darajada egallaganlik, 
o‘zining kelgusi kasbiy rivojlanishini loyihalash qobiliyati; - ijtimoiy tarbiyalanganlik 
layoqatliligi – birgalikdagi kasbiy faoliyatni, hamkorlikni va shuningdek, mazkur 
kitobda qabul qilingan kasbiy muloqat uslublarini egallaganlik, o‘z kasbiy kasbi 
natijalari uchun ijtimoiy mas’ullik. Bo‘lajak o‘qituvchining kasbiy kompetentligi, 
irodaviy sifatlar, intellektual salohiyat, hissiy sifatlar, amaliy ko‘nikmalar, o‘z-o‘zini 
boshqara olish layoqatlarining o‘zaro bog‘liqligi va shaxsning ijtimoiy-madaniy faollik 
darajasini aks ettiruvchi individual sifatlar asosida shakllantiriladi. 
Shaxsning ma’lum sifatlari amaldagi tarbiyaviy ishlar majmui orqali hosil qilinadi. 
Bu ishlar yaqqol ko’rinishdagi ko’p yoqlik bo’lishi, bir vaqtning o’zida aqliy, jismoniy, 
xulqiy, estetik va mehnat tarbiyasini uzviyligi asosida olib borishi zarur. Har yoqlama 
yaxlit tarbiyaviy yondashuv tarbiyachining tizimli munosabatini va boshqaruvini 
taqoza qiladi. Boshqaruv tarbiya jarayonida ishtirok etuvchi tashqi va ichki omillarni 
va ularning o’zaro ta’sirini inobatga olingandagina muvaffaqiyatli bo’lishi mumkin. Shu 
bois, u omillar haqida aniq tasavvurga ega bo’lishi zarur. «Kadrlar tayyorlash milliy 
dasturi»da zamonaviy pedagogik texnologiyalarni joriy qilish va o’zlashtirish zarurligi 
ko’p marta takrorlanib, ularni o’quv muassasalariga olib kirish zarurligi uqtirilgan. 
Respublikamizning taniqli olimlari ilmiy asoslangan, mintaqamizning ijtimoiy-
pedagogik sharoitiga moslashgan pedagogik texnologiyalarni yaratish va ularni ta’lim-
tarbiya amaliyotida qo’llashga intilmoqdalar. O’quv-tarbiya ishlari jarayonida talaba 
yoshlarni ijodiy fikrlashga, o’zgaruvchan vaziyatlarga o’rgatish, erkin raqobat asosida 
faoliyatni tashkil etish hamda talabalarni axborot texnologiyalari, elektron darsliklar, 
versiyalar va multimedialardan amaliy mashg’ulotlarda foydalanishi muhimdir. Bu esa 
talabalarda mustaqillik fikrlashni tarbiyalashni, o’quv faoliyatini tahlil qilishni, 
istiqbolda kasbiy mahorat va kompyuter savodxonligini orttirish bo’yicha rejalarini 
aniq belgilashiga erishishni ularning ichki ehtiyojiga aylantirish talab etiladi.