Ekologiya nima o‘zi va nima uchun biz XXI asrda uning ham nazariy, ham
amaliy echimini topishga harakat qilib qoldik? Nima uchun ushbu muammo
deyarli ko‘pgina ta’lim bosqichlarida, madaniy
hordiq chiqarayotgan joylarda,
xalqaro uchrashuvlarda va hattoki, biznes-shoularda ham qizg‘in muhrokama
mavzusiga aylanib qoldi. Dunyoning barcha mintaqalarida ekologik yo‘nalishdagi
turli ko‘rinish, shakl va hajmga ega bo‘lgan kitoblar,
jurnallar, risola-yu,
maqolalar, o‘quv adabiyotlari millionlab nushada chop etilmoqda. Unga oid
yangiliklar va ma’lumotlarni aholiga etkazish tuchun barcha turdagi zamonaviy
informatsion texnologiyalar qo‘llanimlmoqda Bularning
barchasiga qaramay
hanuzgacha «ekologiya nima o‘zi» degan savolga bir hilda javob topish qiyin. Bu
esa ilmda va ayniqsa ta’lim-tarbiyada aslo yo‘l qo‘yib bo‘lmaydigan holatdir.
Majburiy ta’lim jarayonida, maktablar, litsey kollejlarda hanuzgacha ekologiya
mustaqil fan sifatida e’tirof etilmagan. Axir hammamiz birdek go‘zal
tabiat
qo‘ynida orom olish, hordiq chiqarish va salomatligimizni tiklashni hoxlaymiz.
Lekin go‘zal tabiat go‘shalari kundan kunga kamayib, aholi esa aksincha ko‘payib
bormoqda. Mazkur holat, muallifni endilikda ekologiya mavzusiga nazariy
jihatdan jihatdan yondashishga majbur etdi.
Zamonamizda
kompyuter, informatika, huquq, qonun, davlat kabi eng ko‘p
ishlatiladigan so‘zlardan biri – ekologiyadir. Xo‘sh, ekologiya nima o‘zi degan
savol tug‘ilishi muqarrar. CHunki antik davrda “Falsafa”, o‘rta asrlarda
“Teologiya”, ya’ni din haqidagi fan kishilik jamiyatida
qanday ommalashgan
bo‘lsa, shu kunda “Ekologiya” ham shunday keng tarqalgandir. SHuning uchun
bo‘lsa kerak, har bir olim, mutaxassis yoki ijodkor o‘zini «ekologman» deb
hisoblaydi. Mayli, nima bo‘lganda ham ekologiyaning tarafdorlari ko‘payaversin.
Lekin fanda va, ayniqsa, ta’limda bitta so‘z, atama, iermin yoki so‘zlar
birligini
turlicha ifoda etilishi, uning mazmun va mohiyatiga turlicha yondashishga sabab
bo‘ladi. Bu esa “ekologlar”ning fan yoki ta’limga bergan yordamlaridan ko‘ra
zararlari ko‘proq bo‘lishi ham mumkin.
An’anaga ko‘ra,
ekologiya –
tirik organizmlar o‘zaro va ularni yashash
muhiti o‘rtasidagi munosabat haqidagi fan, deb yuritiladi. Bu ma’no
uning
grekcha atamasidan kelib chiqqan tarzda ifoda etilgan. CHunki grekchada
“«oikos”-uy, yashash joyi, yashash muhiti, “logos”-ta’limot degan ma’noni
anglatadi. Ushbu atamani birinchi bo‘lib fanga
nemis tabiatshunos olimi Ernest