O‘zbekistonning ma'naviy yangilanishida muzeylarning tutgan o‘rni

Mavzuning o`rganish darajasi. Mustaqil O`zbekistonda muzeyshunoslik 
sohasida amalga oshirilgan tadqiqotlar, adabiyotlar tahlili, muzeylarni qayta 
qurish, yangilarini yaratish bo`yicha olib borilgan bunyodkorlik ishlarini 
umumlashtiruvchi fundamental tadqiqot ishlari u qadar ko`p amalga oshirilmagan. 
Muzeylar tarixiga oid adabiyotlarni ikki guruhga bo`lib tahlil etish maqsadga 
muvofiqdir: 

---

6 
Birinchi guruhga oid sovetlar davri adabiyotlari mohiyati va mazmuniga ko`ra 
kommunistik mafkura, sinfiylik nuqtai nazardan yondashilganligi bilan 
xarakterlanadi. 
Bu davrdagi Turkiston madaniyatiga oid asosiy adabiyotlar V.V.Bartol’d, 
B.V.Lunin, A.A.Semenov va boshqalar tomonidan tahlil etilgan.
1917 yilga qadar Turkistonda tashkil etilgan turli ko`rgazmalar va ularning 
yangi muzeylar vujudga kelishidagi ahamiyati G.N. Chabrov tomonidan tadqiq 
qilingan.
Uning asarida har bir ko`rgazma ekspozitsiyasi atroflicha tavsiflanib, 
mustamlaka ma`murlari va savdo-sanoat doiralarining undan ko`zlangan 
maqsadlari ochib berilgan.
3
Taniqli olim Ya.G’ulomov
4
tomonidan yozilgan asarda 
O`zbekistonning moddiy madaniyat yodgorliklarini asrash va muhofaza qilish 
masalalari o`z ifodasini topgan. 
Sovetlar hukmronligi davrida O`zbekiston muzeylarining tashkil etilishi va 
faoliyati bo`yicha mavjud adabiyotlar kommunistik mafkura asosida, aksariyat 
hollarda ma`lum yubiley sanalariga bag’ishlab yozilgani ma`lum. Jumladan, 
M.S.Yusupov risolasini
5 
keltirish mumkin. Respublikadagi muzeylar va 
muzeyshunoslikka oid tadqiqotlar orasida N.Sodiqovaning asarlari
6
alohida ajralib 
turadi. Ulardagi davr talabiga ko`ra kiritilgan mafkuraviy jihatlarni hisobga 
olmaganda, O`zbekistonda muzey ishining deyarli bir asr davomidagi taraqqiyoti, 
yutuqlari va muammolari atroflicha o`rganilgan. 
Sovetlar hukmronligi davrida yozilgan adabiyotlarning mualliflari asosiy 
e`tiborni «sotsializm g’alabasi» uning targ’ibot ishlariga qaratganlar. 
O`zbekiston muzeylarining mustaqillik davridagi faoliyati va taraqqiyoti 
bo`yicha bugungi kungacha umumlashtiruvchi asarlar deyarli mavjud emas. 
3
Чабров. Г.Н. Воставочная работа в Туркестанском крае (1865-1916 гг) Трудо Музея истории Узбекистана, 
воп.3.-С.118-135
4
G’ulomov Ya. O`zbekistonda moddiy-madaniy yodgorliklarni saqlash, o`rganish yo`llari.-Toshkent:1934. –B. 120. 
5
Юсупов М.С. 50 лет Самаркандкого музея (1896-1946)-Самарканда 194 –С.58 
6
Садиқова Н Музейного дело в Узбекистане-Тошкент: Фан, 1975-290с; историография и истичники по 
музейному строителъству.-Т.: Фан, 1987. –Б. 98.

---

7 
M.Bekmuradov, G.Rashidova, R.Al’meev, L.Man’kovskaya, D.Kuryazova, 
G.Fuzailova, M.Xasanova, I.Inamov
7
va boshqalar yaratgan, o`zbek ham rus 
tillarda nashr etilgan maqola, o`quv qo`llanma va asarlarda mustaqillik davridagi 
muzeylar faoliyati ayrim tomonlari o`rganilganligi bilan ajralib turadi. 
Shuningdek, 
B.Davletov, 
O.Ibragimovlarning 
hamkorlikda 
nashrga 
tayyorlagan risolasi
8 
hozirgi kunda o`zbek muzeyshunosligi fanida dastlabki 
qo`yilgan qadam sifatida muzey atamashunosligini o`rganish uchun yaxshi 
manbadir. Sh.O`ljayevaning «Muzeyshunoslik» o`quv qo`llanmasi
9
ham 
mustaqillik yillarida muzey ishi, tarixini umumiy tomonlarini o`rganish uchun 
qo`yilgan 
qadamdir. 
Mavzuni 
yoritishda 
ushbu 
yaratilgan 
nashrlardan 
foydalanishga harakat qilindi.