O’zbekistonrespublikasi oliyvao’rtamaxsusta’limvazirligi namangandavlatuniversiteti biologiya kaferdrasi

Lamark hayvonlami 14 sinfga ajratdi. Bunda ularning ovqat hazm qiliSh, nafas oliSh, qon aylaniSh va nYerv sistema tuziliShiga o’z eoti-borini qaratdi.
Agar Linney tuzgan sistemada hayvonlarning murakkab tuziliShidan oddiy tomon tuziliShga qarab joylaShtirilgan bo’lsa, Lamark hayvonlami oddiy tuziliShdan murakkab tuziliSh tomon joylaShtirdi. Hayvonlar sistemasini tuziShda fransuz olimi Jorj Kyuvening ham xizmatlari bor. U hayvonlami sistemaga soliShda asosiy mezon qilib birinchi darajali organlarga eoti-bor bYeriSh kerakligini aytdi. Bunday birinchi darajali organlarga u nYerv sistemasini ki-ritdi. CHunki nYerv sistemasi organizmdagi turli organlar sistemasi o’rtasidagi bog’la-niShlami saqlaShda, organizmning bir butunligini taominlaShda hal qiluvchi ahamiyat-ga ega.
Kyuve hayvonlarning nerv sistemasini to’rt plan asosida tuzilganli- gini eotirof etdi hamda barcha hayvonlami to’rt: umurtqalilar, yumShoq tanlilar, bo’g’imlilar, nurlilar kabi tiplarga ajratdi.
O’simliklar va hayvon sistematikasi sohasida to’plangan ma’lumotlar, turlar o’zgar-maydi, degan edi K.Linney. J.Kyuve ilgari surgan g’oyalarga qarama-qarShi bo’lib, turli xil o’simlik, hayvon guruhlari tuziliShi jihatidan har xil bo’liShiga qaramay, ular orasida o’zaro qon-qardoShlik borligini ko’rsatdi. Bu esa evolutsion taolimot yaratiSh-da muhim ahamiyat kasb etadi.
J.B.LAMARK TA’LIMOTI
Organik olam evolutsiyasi to’g’risidagi taolimotni birinchi bo’lib fransuz olimi Jan Batist Lamark yaratdi. Uning taolimoti organik olam evolutsiyasiga oid ko’p masalalarni, xususan, biologik tur, taShqi muhitning organizmlarga ko’rsatgan taosiri, evolutsion jarayonda organizm ichki xossalarining ahamiyati, o’zgaruvchanlik va irsi-yat kabilarni qamrab olgan.
Lamark o’z taolimotida tabiatda faqat individlar mavjud, tur, avlod, oila, turkum, sinf kabi sistematik birliklar odamlar tomonidan o’ylab chiqilgan, ular tabiatda uchramaydi degan fikrni ilgari surdi, va sis­tematik birliklarning tabiatda real ekanligini inkor qildi.
Uning fikricha, tur xillari, kenja turlarning tabiatda uchraShi, turlar o’zgariShidan dalolat beradi. SHu sababli ham, turlar orasidagi chegarani topib bo’lmaydi.
Lamark turlarning o’zgaruvchanligini qayd etiSh bilan birga, bu o’zgariShlar sabablarini va evolutsion jarayonning harakatlantiruvchi kuchlarini tushun tiriShga intil-di. Lamarkning uqtiriShicha, birlamchi organizmlar hayotiy xususiyatga ega bo’liShi uchun ular tanasiga taShqi muhitda keng tarqalgan moddiy zarrachalar (flyuidlar) kiriShi lozim. Keyinchalik ana Shu tirik zarrachalarga ega bo’lgan sodda organizmlar murakkablaniSh tomon o’zgargan.