O’zbekistonrespublikasi oliyvao’rtamaxsusta’limvazirligi namangandavlatuniversiteti biologiya kaferdrasi

Biogeografiyaning vujudga kelishi.
Evolyutsion ta’lim ot yaratilishida muhim rol uynagan fanlardan yana biri bi ogeografiyadir. Ungaasos solgan olimlardan P.S.Pallas (1741-1811) «Rossiya Osiyoning zoogeografiyasi» degan asaribilan mashxur. Mazkur asarda olim umrtkali hayvonlarning Rossiya territoriyasi buylabtarkalishi va bu jarayonda tog tizmalarining roli to’g’risida baxs yuritdi. Asarda sutemizuvchilarning 151 ta, qushlarning 425 ta to`rining tashqi tuzilishi, ekologiyasi, tarkalishihaqida tulik ma’lumot keltirildi.O’simliklar geografiyasining rivojlanishi nemis olimi A. Gumboldt R (17b9-1858) nomi bilano’zviy boglik. 1799 yildan boshlab 5 yil mobaynida Janubiy Amerikaga sayoxat qildi va iqlim,tuproq sharoiti bilan ma’lum landshaftda hukmronlik kiladigan o’simliklar guruhi o’rtasida izchilboglanish borligini birinchi bo’lib kashf etdi, natijada o’simliklarning sistematik kategoriyalariurniga, ularni hayot sharoitiga qarab guru xlashni j oriy etdi hamda turli geografik oblastlardagio’simliklar landshaftidagi birlikni aniqlashga harakat qildi. Gumbolbdt 1b ta o’simlik landshaftitiplari (palma tipi, ninabarglilar tipi, paporotniklar tipi va boshqalar)ni to’zdi va har bir joyo’simliklarga ko’ra o’ziga xos fizi o-anatomiyaga ega ekanligini qayd qildi.
Gumboldt bilan bir vaqtda shveytsariyalik botanik Dekandol (1778-1841) bir qanchabiogeografik xulosalarga keldi. U o’z ishlarida «yashash j oyi» va «uchrash joyi» tushunchalarinifarq qilish zarurligini ta’kidladi. Uning fikriga ko’ra yoki bu tur yashash sharoitining yigindisi«yashash joyi» hisoblanadi. YAshash joyiga qarab, o’simliklarni 1b ta sinfga (dengiz, chuchuksuv, botkoklik, past tekislik, utlok, kumlok, urmoi va boshqalarga) ajratadi. Bu klassifikatsiyada Dekandol o’simliklar kiyofasini yashash joyiga boglik holda tushuntirishga intilganligi ko`rinibturibdi.«Uchrash joyi» termini tur tarkalgan geografpk oblastni ifodalaydi. Dekandol Yer kurrasidagibarcha o’simliklarni uchrash joyiga qarab 2o ta geografik oblastga bo’ldi. Ularning har birima’lum o’simlik turlarn yigindisi bilan xarakterlanadi. Shunday qilib, Gumboldt, Dekandoltadqiqotlari botanik va zoologlarni o’simliklar bilan hayvonlarnipg geografik tarkalishimasalasiga jalb etdi.1853 yili L. Shmardaning Yer sharini zoogeografik oblastlarga bo’lishga o`rinib kurdi. Uhayvonlarning tarkalishiga qarabquruqlikni 21 ta, dengizni 1o ta zoogeografik oblastga bo’ldi.