O’zbekiton respublikasi oliy va o’rta talim vaziRLİGİ berdaq nomidagi qaraqolpoq davlat universiteti

12-mavzu: Tashkilotning marketing strategiyasi. 
 
Reja: 
1. Marketing tushunchasi, turlari va strategiyasi. 
2. Marketing imkoniyatlarini urganish. 
3. Tashkilot bozorlari. 
4. Tashkilotda marketing xizmati. 
Marketing tushunchasi, turlari va strategiyasi. 
Marketing-insonning ayirboshlash vositasida talab va extiyojni qondrishga qaratilgan 
faoliyatidir. Marketing tarkibiga bozorni o’rganish. İstemolchi buyurtmasiga ko’ra maxsulotlar 
assortimentini rejalashtirish, bozorni egallash, reklama, tovarlar va xizmatlarni ishlab 
chiqaruvchidan istemolchiga etkazib berish bilan bog’liq tadbirkorlik faoliyati kiradi. Marketing 
konstruktor, muxandis, iqtisodchi va boshqa mutaxassislarga bozor extiyojlari bilan tanishish, 
istemolchi ushbu maxsulotning qanday bo’lishini istashi, unga qancha xaq to’lashi, u kim uchun 
zarurligi xaqida muloxaza yuritish imkonini beradi. 
Bozor sharoitida tashkilotni boshqarish marketingni ishlab chiqarish tsiklining boshiga 
qo’yadi, chunki xo’jalik qarorlarini qabul qilish asosida ishlab chiqarish imkoniyatlari emas, balki 
bozor talablari, xaridor extiyojlari yotadi. Oxir natijada tashkilot ko’lami, tashkilotni boshqarish 
tashkiliy tarkibini, boshqaruv tamoyil va usullarini, xizmat ko’rsatish yo’nalishlarini bozor 
belgilaydi. 
Bozor munosabatlari sharoitida tashkilot bozor konyukturasi, bo’lajak sheriklar imkoniyatlari, 
narxlar o’zgarishi xaqida axborot olish asosida o’z ishlab chiqarishini moddiy-texnikaviy taminlash 
va kapital qurilishni tovarlar va xizmatlar bozoridan (bevosita ishlab chiqaruvchidan, ulgurji 
savdoda, shu jumladan, yarmarka, kimoshdi savdosi, hamda moddiy-teminot va boshqa vositachi 
tashkilotlardan) resurslar sotib olish yo’li bilan amalga oshiradi. Natijada tashkilotning reja-iqtisod, 
texnika, texnologiya, taminot va sotuv bo’limlari vazifalari o’zgaradi. chunki tashkilot muxandis-
texniklari resurslardan qay darajada foydalana olish imkoniyatiga ega ekanliklarini bilishlari, bozor 
tasiridan erkin bo’lishlari uchun tashkilotda bozor iqtisodiyoti, tashkilot ishlab chiqarish va moliya 
siyosati masalalari bo’yicha axborot manbaasi, bo’lgan maxsus marketing xizmatini tashkil etish 
extiyoji vujudga keladi. 
Marketing bo’limi bozorni, ijtimoiy talab xolati va o’zgarishi, konyukturani o’rganish 
natijasida tashkilotda ishlab chiqariladigan maxsulot zarurligi, istiqboli masalasini xal etadi. 
Tashkilotni marketing vositasida boshqarish ancha mushkul bo’lib, katta xajmda reja-xisob 
kitoblarini, kadrlarni qayta tayyorlashni, boshqaruv vazifa va usullarini tubdan o’zgartirishni 
talabqiladi. Faqat tashkilot, butun iqtisodiyot xo’jalik mexanizmini tubdan qayta qurishi asosidagina 
marketing tendentsiyasini qo’llash mumkin. Aks xolda tashkilot tez o’zgaruvchan talabga moslasha 
olmay raqobat kurashiga bardosh bera olmaydi. Bu tashkilot foyda ko’rmasligi va undan kelib 
chiquvchi boshqa oqibatlarga olib keladi. Chunki faqat istemolchilar extiyojini xisobga olib, fan-
texnika taraqqiyoti yutuqlaridan foydalana olgan tashkilotgina o’z maxsulotini sotishdan 
foydaolishi mumkin. 
Bu manoda amerikalik avtomobil magnati G.Fordning fikrini takidlab o’tish zarur. Undan 
qanday qilib millioner bo’lganligini so’raganlarida quyidagicha javob bergan: «Juda oson. Men o’z 
avtomobillarimni bozorda boshqalarga nisbatan arzonroq sotib, o’z ishchilarimga boshqalarga
nisbatan ko’p xaq to’laganman». Bunday xolda u sinishi kerak edi, lekin u raqobatchilarini 
bozordan siqib chiqarib bozorni egallagani uchun millioner bo’ldi. 
Tovar pul munosabatlari jamiyatni o’z-o’zini boshqarish mexanizmi bilan qo’rollantirgani 
uchun bebaxo xususiyatga ega. Tartibga solinuvchi bozor xo’jalik faoliyatini istemolchiga qaratish, 
tashkiliy tizimlar, boshqaruv tamoyili va usullarini qayta qurish, Tashkilot maqsad va vazifalarini 
o’zgartirishni talab qiladi. 
Amerikalik iqtisodchi Filipp Kotler o’zining mashxur «Markting bo’yicha boshqaruv» 
qo’llanmasida marketing turlarining klassifikatsiyasini bergan. 

---