O`zbekstan respublikasi joqari ha`m orta arnawli bilimlendiriw ministrligi

Click here to buy

A

B

B

Y

Y

PD

F Transfo

rm

er

2

.0

w

w

w .A

B B Y Y.

c o

m

Click here to buy

A

B

B

Y

Y

PD

F Transfo

rm

er

2

.0

w

w

w .A

B B Y Y.

c o

m

---

ko`p, belokka bay, suw mug`dari az boladi. Onin` 90-95%i sin`iriledi.Shoshqalardin` biologiyaliq

qa`siyetleri. Shoshqalar o`zine ta`n birqansha biologiyaliq qa`siyetlerge iye boliwi menen basqa tu`rdegi

haywanlardan parq qiladi. Misali, olardin` ko`p bala tuwiwshilig`i a`hmiyetli qa`siyetlerinin` biri

esaplanadi. Urg`ashi shoshqalar ma`yekliginde bir waqittin` o`zinde 45-50 ma`yek kletka jetiledi ha`m

olar 20-21 ku`nde qaytadan ku`yge keledi. Ku`yge kelgen shoshqalar 2 ma`rte qashiriladi. Birinshi ma`rte

ku`yge kelgennen keyin 15-20 saat o`tkennen son` qashiwi jaqsi na`tiyje beredi ha`m 2-shi ma`rte

qashirilg`anda 12-14 saat o`tkennen son` qashiriw jaqsi na`tiyje beredi. Shoshqalar 1-ma`rte 9-10

aylig`inda ortasha tiri salmag`i 130 kg bolg`anda qashiriladi. Erkek shoshqalar 11-12 aylig`inan baslap

qashiriw jumislarinda paydalaniladi. Bunda olardin` tiri salmag`i 150 kg boliwi kerek.

Xojaliqlarda erkek ha`m urg`ashi shoshqalardan  tiykarinan 4-5 jil paydalaniladi. Shoshqalardin`

a`hmiyetli biologiyaliq qa`siyetlerinin` biri ha`r qiyli klimat sharayatlarina tez iykemlesiwi esaplanadi.

Sonday-aq aziq tan`lamawi ha`m tez semiriw qa`siyeti bul tarawdi barliq jerde rawajlandiriw ha`m ko`p

payda aliw mu`mkinshiligin beredi.

2. Pada du`zilisi ha`m qurami. Bul padadag`i ha`r tu`rli jastag`i ha`m jinistag`i erkek shoshqalar, urg`ashi

shoshqalar, padani toltiratug`in-anasinan ajiratilg`an, emetug`in (2 ayliqqa shekem bolg`an) sonin` menen

birge xojaliqta sho`lkemlestirilgen semirtiwge bag`ilatug`in shoshqa balalari ha`m padadan jaramsiz dep

shig`arilg`an u`lken shoshqalardin` protsent esabindag`i qatnasi esaplanadi. Erkek shoshqalar sani.  Qolda

qashiriwda ha`r 10-15 urg`ashi shoshqa ushin 1 erkek shoshqa, al jas birinshi qashiriw jasindag`i

shoshqalar ushin ha`r 20 shoshqag`a 1 erkek shoshqa saqlaniwi kerek. Jasalma uriqlandiriwda bolsa, 1

erkek shoshqa spermasi menen 50-100 urg`ashi shoshqa uriqlandiriladi. Erkek shoshqadan jil dawaminda

tiykarinan na`silshilik ushin paydalanilatug`in 500 den artiq shoshqa balasin jetistiriw mu`mkin.Erkek

shoshqalardin` to`mendegi jas gruppalarinin` boliwi maqsetke muwapiq esaplanadi: 1-2 jasqa shekem

bolg`an shoshqalar - 35% , 2-3 jasli shoshqalar – 30% , 3-4 jasli shoshqalar - 20%,  4-5 jasli shoshqalar -

10%, 5 ha`m onnan u`lken jastag`ilar 5% boliw kerek.Tiykarg`i ana shoshqalar. Tiykarg`i padadag`i

aldin`g`i buwazlig`i tekserilgen en` jaqsi shoshqalar esaplanadi. Sanaat ko`lemindegi xojaliqlarda olardin`

ko`p tuwiwshilig`i 10-11 shoshqa balasinan ibarat bolip, balalarinin` tiri salmag`i o`z-ara ten` boliwi,

tuwilg`andag`i ortasha salmag`i 1,2 kg nan, 1 aylig`inda 60 kg nan kem bolmawi kerek. Ana shoshqalar

padasi to`mendegishe 2-3 jastag`ilar-50%, 3-4 jastag`ilar-35%, 4 jastan u`lkenleri-15% kem bolmawi

kerek.

3. Shoshqalardi semirtiwge bag`iw tu`rleri.  Shoshqalar go`sh ha`m may konditsiyalarina shekem

semirtiledi. Semirtiwdin` bul usilinda shoshqalardan paydalaniw na`tiyjeligi artadi. 1 kg qosimsha tiri

salmaq esabina kem aziq sarplanadi, o`nimnin` o`zine tu`ser bahasi arzanlaydi ha`m xaliq ko`p talap

etetug`in jumsaq, mayi az go`sh alinadi. Go`sh ushin bag`iw. 3,5-4 ayliq shoshqa balalari go`sh ushin tez

bag`ilip, tiri salmag`i 100-120 kg g`a jetkende, yag`niy 6-8 aylig`inda go`shke tapsiriladi. Bekon ushin

bag`iw. Go`shke bag`iwdin` ayriqsha tu`ri bolip, bunda o`nim sapasina, tan`lap aling`an haywang`a ha`m

beriletug`in aziqqa salistirma biraz joqari talaplar qoyiladi. Arnawli bo`leklerge bo`lingen omirtqa

bag`anasinan ajiratilip jeke usilda tuzlang`an, maydalang`an jas shoshqa go`shine bekon delinedi. Go`sh-

may ushin bag`ilatug`in shoshqalar. Bunday shoshqalar may ushin ha`m go`sh ushin arnawli bag`ilatugin

shoshqalar tipi aralig`inda boladi. Bunday tiptegi shoshqalar toliq bahali aziqlar menen tez bag`ilip,

soyilg`anda olardan joqari sort bekon tayarlaw mu`mkin bolg`an jumsaq go`sh alinadi. Padadan jaramsiz

dep shig`arilg`anlari semirtiwge bag`ilip, olardan teri asti may qatlami qalin` bolg`an mayli go`sh alinadi.

Shoshqalardi semiz konditsiyag`a semirtiwge bag`iw. Bul maqsette kem o`nimdarli urg`ashi shoshqalar

(balalari ajiratilg`annan keyin) sonday-aq padadan jaramsiz dep tabilg`an tiykarg`i erkek ha`m urg`ashi

shoshqalar bag`iladi. Bunda en` a`hmiyetlisi go`sh sapasin jaqsilaw ha`m mu`mkinshiligi barinsha sapali

shoshqa mayin aliw bolip tabiladi.III. Shoshqashiliqtin` tiykarg`i bag`darlari ha`m shoshqa porodalari.

Shoshqalar o`nim bag`darina qaray 3 tipi ha`m xojaliq klassifikatsiyasi qabil qiling`an. May bag`dari,

go`sh bag`dari ha`m go`sh-may bag`dari.Shoshqa porodalari. Ha`zirgi ku`nde shoshqalardin` 14 porodasi

ha`m 20 dan artiq poroda gruppalari jaratilg`an.Aq shoshqa porodasi. Bul poroda Angliyada XIX a`sirde

jaratilg`an bolip, jergilikli kem o`nimdarli shoshqalardi Qitay ha`m Roman porodalari menen

shag`ilistiriw na`tiyjesinde joqari o`nimdarli, tiri salmag`i 250-300 kg keletug`in shoshqalar aling`an.

Jaqsi semirgen balalari 6-7 aylig`inda 90-100 kg salmaqqa iye boladi. 1 jilda 2 ret balalaydi. Ha`r

balalag`anda 10-12 bala tuwadi.Ukraina aq sho`l porodasi. Bul poroda M.F. Ivanov ta`repinen

Ukrainanin` jergilikli shoshqasin iri aq shoshqa menen shag`ilistiriw na`tiyjesinde kelip shiqqan. Ren`i

aq. Erkeklerinin` tiri salmag`i  250 -300 kg, urg`ashilar shoshqalarda 230-235 kg. 7-8 aylig`inda 95-100

kg tiri salmaqqa iye boladi.  Ha`r balalag`anda 10-12 bala tuwadi.Mirgorod porodasi. Bul poroda Poltava

oblasti Mirgorod rayoninda jergilikli qara ala shoshqalardi iri aq berkshir, temvor porodalari menen