O`zbekstan respublikasi joqari ha`m orta arnawli bilimlendiriw ministrligi

Click here to buy

A

B

B

Y

Y

PD

F Transfo

rm

er

2

.0

w

w

w .A

B B Y Y.

c o

m

Click here to buy

A

B

B

Y

Y

PD

F Transfo

rm

er

2

.0

w

w

w .A

B B Y Y.

c o

m

---

1. Qan sin`diriw, yag`niy porodani jaqsilaw maqsetinde shag`ilistiriw usili jergilikli porodalardi jaksilaw,

olardi ma`deniy porodalarg`a aylandiriw ushin qollaniladi. Bunda jaqsilaniwshi jergilikli porodag`a tiyisli

ana (siyir) ma`deniy jaqsilawshi porodag`a tiyisli ata (bug`a) menen shag`ilistiriladi. Bunin` na`tiyjesinde

birinshi a`wladta yarim qanli gibrid na`sil alinadi. Onin` urg`ashisi jaqsilawshi porodanin` erkegi (bug`a)

menen qayta shag`ilistiriladi. Bunday shag`ilistiriw 4-5 a`wlad dawam ettiriledi. Qan sin`diriw

maqsetinde shag`ilistiriw joli menen dag`al ju`nli qoy porodalari tiykarinda jumsaq ju`nli qoy porodalari

rawajlandiriladi. Qazaqstan qarako`l qoyshilig`i jergilikli sawliq qoy menen O`zbekstannan keltirilgen

qarako`l qoy qoshqarlarin qan sin`diriw usilinda shag`ilistiriw na`tiyjesinde jetilistirilgen.

2. Qan quyiw joli menen shag`ilistiriw. Bul usil porodanin` bag`dari ha`m bahali qa`siyetlerin saqlaw

menen birge, onin` ayirim kemshiliklerin du`zetiw yamasa og`an kerekli sipat beriw maqsetinde

qollaniladi. Jetispeytug`in sipatqa iye bolg`an porodalar jaqsilawshi erkek haywanlar menen tek bir

ma`rte shag`ilistiriladi ha`m birinshi a`wladta aling`an gibrid tiykarg`i porodaga tiyisli haywan menen

qayta shag`ilistiriladi, son` tan`law joli menen basqa porodadan o`tken sipatti saqlap qaliwg`a ha`reket

qilinadi. Bunda gibrid erkek ha`m urg`ashi haywanlardan paydalaniladi. Bul usil na`silshilik

xojaliqlarinda qollaniladi.

 3. Taza poroda shig`ariw maqsetinde shag`ilistiriw usili da`slepki porodalardin` bahali sipatlarin saqlap

qalg`an porodalar jetistiriwde qollaniladi. Eger taza poroda shig`ariw ushin 2 porodadan paydalanilsa

a`piwayi shag`ilistiriw, eger ekewden artiq (3-5) porodadan paydalanilsa, quramali shag`ilistiriw dep

ataladi.Bul usil akademik M.F. Ivanov ta`repinen Ukraina aq shoshqa porodasi ha`m jumsaq ju`nli

askaniya qoy porodalari u`stinde a`melge asirilg`an.

Taza poroda shig`ariw protsesi 2 baskishqa bo`linedi:

1. Maqsetke muwapiq haywanlar shig`ariw

2. Maqsetke muwapiq belgilerin bekkemlew

4. Sanaat tiykarinda shagilistiriw usili o`nimdar haywanlar shig`ariw maqsetinde qollaniladi, olar

ko`beytiw ushin mo`lsherlengen haywanlardan parq qilip, ko`p o`nim beriwi kerek.Bul usilda

shag`ilistiriwda geterozis, yag`niy haywanlardin` o`siw energiyasi ha`m tirishen`ligi jokari bolg`an

birinshi a`wlad gibridleri alinadi. Bul usil ko`binese shoshqashiliq ha`m qusshiliqta haywanlardin`

go`shin ko`beytiwde qollaniladi.

5. Almaslap shag`ilistiriw. Bul usildin` maqseti sanaat tiykarinda shagilistiriw siyaqli. Bunda da

geterozisten paydalaniw ma`selesi qoyiladi, biraq sanaat tiykarinda shag`ilistiriwdan biraz parq qiladi:

bunda birinshi a`wlad gibridlerinin` urg`ashisinan na`sil aliw paydalaniladi. Almaslap shag`ilistiriw

a`piwayi-eki porodali ha`m quramali-u`sh porodali boliwi mu`mkin.

4. Gibridlew. Gibridlewdin` maqseti. Ha`r qiyli tu`rge kiriwshi haywanlardi shagilistiriw gibridlew dep

ataladi. Gibridlew eki maqsette qollaniladi.

1. Jumisshi haywan aliw ushin

2. Taza poroda shig`ariw ushin

Tu`rler araliq gibridlewde g`ashir, yag`niy at penen eshek gibridi, bir o`rkeshli tu`ye menen eki o`rkeshli

tu`ye gibridi misal boladi. Taza poroda shig`ariw maqsetinde shag`ilistiriw joli menen shotgorn go`shli

poroda menen Indiyanin` o`rkeshli qaramali-zebudan qaramaldin` Santa-gertruda porodasi jetistirilgen.

Jumsaq ju`nli qoydi jabayi qoy – arxar menen shag`ilistirip, qazaqi arxar merinos porodasi shig`arilg`an.