O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi

12.3. Tolg`awlarinda ma`rtlik, batirliqti ulig`law
Qalay da Dospanbet inisi Aymedet ekewi u`lken qaharmanliqlar ko`rsetip Azov ten`izi betke
qaray qashqan. Sol sawashta Dospanbettin` jaralaniwi jirawdin` da jazip qaldirg`an tolg`awlarinda
u`lken iz qaldiradi. Misali:
Arg`imaqqa oq tiydi,
Qil moyninin` tu`binen
Aymedetke oq tiydi,
Otiz eki omirtqanin` buwininan,
Zuwlap aqqan qara qan,
Tiyilmadi jannin` oq tamirinan,
Saq eter tiydi sanima
Qatti batti janima
10
Îñïàíîâ Ì. Íî2àé 7ý ¹óìû3 øû2ûðëàðû. Ñàíêò-Ïåòåðáóðã. qoie-æûë.

---

---

- 59 -
Qonishim toldi qanima

Jaradar bolg`an batir dushpanlar arasinda qalip qamshisin joytadi. Bunnan son` ol u`yinde
qalg`an qostarin oylaydi. Onin` dushpanlar qolinda qalip ketiwin qa`lemeydi. Misali:
Alg`anim A`liy qizi edi,
Shin ariwdin` o`zi edi
Man`layi ku`nge ku`ymegen,
Shashin samal su`ymegen,
Ay ju`zli ariw jamalim,
O`zimnen o`zge ko`rmegen.
Qalay ku`ni keshti eken
?
Dospanbet penen Aymedet son`inan sawaladi. Olar Azov ten`izi boyina Aziwli qalasin
saldiradi. Misali:
Aynala bulaq, basi ten`,
Ariwlinin` Stambuldan nesi kem
?
Aymedet penen Dospanbet,
Xan ulinan nesi kem
?
Biy ulinan nesi kem
?
Ta`n`rinin` bergen baxtinda
Xan ulinan artiq boldi nesiybemA
-deydi jiraw. Uliwma Dospanbet jiraw tolg`awlari aytilajaq pikirinin` aniqlig`i, shireliligi
menen ajiralip turadi. Ko`birek ma`rtlikti, batirliqti ulig`lawda qaratilip joqari ko`rkemlilikke iye.
Misali:
Jaradar boldim jan tatli,
Jara awzina qan qatti.
Jarmay pilte salg`anday,
Jaramdi tan`ar jan qaydi
?
Qarasaq (qaytalaw)alliteratsiyalar ken`nen qollanilg`an.
Paydalanilg`an a`debiyatlar
1. Ma`mbetov K. A`yyemgi qaraqalpaq a`debiyati. No`kis, Qaraqalpaqstan. 1976, 78-bet.
2. Ma`mbetov K. Erte da`wirdegi qaraqalpaq a`debiyati. No`kis, Bilim. 1997, 78-bet.
3. Ospanov M. Nog`ay we Qumiq shig`irlari. Sankt-Peterburg. 1983-jil.
4. Mushtak G`. Shayir yaki qazaq aqinlarinin` basli jirlari. Orenburg, 1910. 54-bet.

---

---

- 60 -