O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi

11.4.Jiraw tolg`awlarinda tariyxiy waqiyalardin` sa`wleleniwi
Soppasli Sipira jiraw tolg`awlarinda o`mirdegi waqiyalardin` jumbaq halinda beriliwi
oqiwshini ko`birek oylaniwg`a, sol da`wirdegi waqiyalardin` sirlarin abaylawg`a iytermeleydi. Sol
waqittag`i xaliq turmisi menen bekkem baylanisip ketsen` qara nar obrazi ko`pshilik orinlarda
sho`llerde adasip ju`rgen bir batir sipatinda beriledi de, ol xaliq ta`repinen yaki bolmasasol batirdin`
zayibi ta`repinen jaqlanadi. Misali:
Edildin` qara suwlari,

---

---

- 56 -
Ko`pir salmay say bolmas,

Qara nar kelmey xalqina,
Qarali kewlim jay bolmas.
Soppasli Sipira jiraw negizinen Toqtamis xannin` zamanlasi bolg`anlig`i ma`lim. Sonin`
ushinda onin` tolg`awlarinin` basim ko`pshiligi sol da`wirdin` tariyxiy adamlari bolg`an Toqtamis
penen Edigege qaratilg`an.
Onin` poeziyasinin` en` sipatli ta`repi sonda, ol basqa saray jirawlari siyaqli xannin`
siyasatin maqtaw jolinan barmaydi. Xan boliwina da qaramastan onin` kemshiliklerin ju`zine
aytadi. Bul onin` haqiyqiy xaliqshil jiraw bolg`anlig`inan derek beredi. Bizin` pikirimizshe onin`
poeziyasinin` alti a`sirden berli xaliq ju`reginde saqlanip kiyatirg`anlig`i-nin` negizinde sonnan
bolsa kerek.
Paydalanilg`an a`debiyatlar
1. Ma`mbetov K. A`yyemgi qaraqalpaq a`debiyati. No`kis, Qaraqalpaqstan. 1976, 78-bet.
2. Ma`mbetov K. Erte da`wirdegi qaraqalpaq a`debiyati. No`kis, Bilim. 1997, 78-bet.
3. Ospanov M. Nog`ay we Qumiq shig`irlari. Sankt-Peterburg. 1983-jil.
4. Mushtak G`. Shayir yaki qazaq aqinlarinin` basli jirlari. Orenburg, 1910. 54-bet.

---

---

- 57 -
12-tema: Dospanbet jiraw do`retiwshiligi (2 saat)

JOBASI 
1. XVI a`sir qaraqalpaq xalqinin` xaliq bolip qa`liplesiwi ha`m onin` jiraw-shayirlari.
Dospanbet jiraw do`retiwshiligi boyinsha da`slepki mag`liwmatlar
2. Jiraw tolg`awlarinda nog`aylinin` ishki jiraw sawashlarinin` sa`wleleniwi
3. Tolg`awlarinda ma`rtlik, batirliqti ulig`law
4. Dospanbet jiraw tolg`awlarinda ko`rkemlilik