O’zgalar mulkini talon taroj qilish jinoyatlarini oldini olish profilaktikasi annotatsiya

Bosqinchilikning obyekti o`zganing mol-mulki, fuqarolarning hayoti yoki sog`lig`idir.
Obyektiv tomondan bosqinchilik o`zganing mol-mulkini talon-toroj qilish maqsadida shu mulkning egallanishiga qarshilik ko`rsatgan shaxsning hayoti yoki sog`lig`i uchun xavfli bo`lgan jismoniy zo`rlik ishlatish yoxud shunday zo`rlik ishlatish bilan qo`rqitib hujum qilishda ifodalanadi.

NOTA BENE!
Bosqinchilik sodir etishdagi hujum jabrlanuvchiga yoki uning irodasiga zo`rlik ishlatib g`ayriqonuniy ta`sir ko`rsatishda ifodalanadi.

Aksariyat hollarda, bosqinchilik vaqtida shaxsga ochiqdan-ochiq hujum qilinadi, ba`zan esa jabrlanuvchiga sezdirmasdan yashirincha (masalan, orqadan o`q uzib, panadan pichoq urib) sodir etilishi ham mumkin.
Bosqinchilikda ishlatiladigan zo`rlik jismoniy yoki ruhiy bo`lishi mumkin. Odatda, bosqinchilikda zo`rlik ishlatish hujum bilan ayni bir vaqtda sodir bo`ladi, ammo bevosita hujumdan keyin kuch ishlatilishi hollari ham uchraydi. Hujumga bir shaxs duchor etilib, mol-mulkni egallashga to`sqinlik qilmoqchi bo`lgan boshqa shaxsga nisbatan zo`rlik ishlatilgan hollar ham uchraydi.
O`zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining «O`zgalar mulkini o`g`irlik, talonchilik va bosqinchilik yo`li bilan talon-toroj qilish jinoyat ishlari bo`yicha sud amaliyoti haqida»gi 1999 yil 30 aprel 6-sonli qarorida ta`kidlanganidek, hayot uchun xavf­li bo`lgan zo`rlik ishlatish deganda, uning ishlatilishi jabrlanuvchining hayoti uchun aniq bo`lgan xavfni vujudga keltiruvchi holat (masalan, jabrlanuvchini bo`g`ish, boshini suv ostida ushlab turish va hokazo) tushuniladi.
Sog`liq uchun xavfli bo`lgan zo`rlik ishlatish deganda, jabrlanuvchiga sog`lig`ining buzilishiga sabab bo`lgan tan jarohati yetkazish yoki shunday tan jarohatini yetkazish xavfini tug`diruvchi harakatlar (chakkaga, quyosh o`ralmasiga (solnechnoye spleteniye) urish va hokazolar) tushuniladi. <sup>1[47]</sup>
Aldash yo`li bilan tanasiga kuchli ta`sir ko`rsatuvchi, zaharli, uxlatadigan yoki boshqa karaxt qiladigan moddalar jabrlanuvchiga berilganida, qilmish qanday kvalifikatsiya qilinadiq -degan savol tug`ilishi tabiiy.
Albatta, agar bunday moddalarning berilishi jabrlanuvchining hayoti va sog`lig`iga xavf tug`dirgan bo`lsa, aybdorning harakatlarini O`zR JK 164-moddasi bilan kvalifikatsiya qilish zarur.
Bosqinchilik ishlatiladigan zo`rlik jabrlanuvchidan tortib olingan mol-mulkni egallash yoki o`zida saqlab qolish usuli hisoblanadi.
Bosqinchilikni kvalifikatsiya qilish uchun aybdor tomonidan zo`rlikning mol-mulk egasi yoki uni qo`riqlayotgan shaxs yoxud mulk tasarrufida bo`lgan shaxs yoxud o`zganing mulkini egallashga to`sqinlik qilgan shaxslarga nisbatan ishlatilganligining ahamiyati yo`q.
O`zganing mol-mulkini egallash yoki saqlab qolish maqsadida zo`rlikning ishlatilishi jinoyatning zaruriy belgisi hisoblanadi. Agar zo`rlik boshqa maqsadda, masalan, sodir etilgan o`g`irlikdan keyin qo`lga tushishdan qutulib qolish maqsadida ishlatilgan bo`lsa, bunday qilmishni bosqinchilik deb hisoblash mumkin emas, aybdorning harakatlari o`g`rilik va shaxsga yoki boshqaruv tartibiga qarshi jinoyat, deb hisoblanadi.