P. Mirxamidova, A. H. Vaxobov, Q. Davranov, G. S. Tursunboeva
Antibiotiklar va fitonsidlar
Yüklə 4,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
9.2. Antibiotiklar va fitonsidlar
. Mikroorganizmlar orasida antagonizm keng tarqalgan. Evolyutsion tarakqiyot natijasida bir tur, ikkinchi turning rivojlanishiga to‘sqinlik qiluvchi usullarni yaratishga intilgan. Shunday faktorlardan biri antibiotiklardir. Antibiotiklar odam va hayvon organizmida kasallik tug‘diruvchi ayrim mikroorganizmlarni nobud qiladi. Masalan, streptomitsin turli mikroblarga qarshi, penitsillin esa, stafilokokk, gazli gangrena, qoqshol, botulizm kasalliklarini ko‘zg‘atuvchilarga qarshi ishlatiladi. Penitsillin mikrob hujayrasida oqsil va nukleoproteidlar almashinishi jarayonini buzilishiga ta’sir etadi. Penitsillin (S 16 H 18 O 4 N 2 S ) Penicillium chrysogenum va Pen. notatum dan olinadi. U gram musbat bakteriyalarga ta’sir etadi. Penitsillinning chala sintetik turlari: metitsillin, oksatsillin, kloksatsilin, dikloksatsillin, ampitsillin, nafsillin, karbonsillin va boshqalar stafilokokklarga qarshi ishlatiladi. 143 Tuproqda yashovchi nurli zamburug‘lar - aktinomitsetlardan ko‘pgina qimmatli antibiotiklar olinadi. Bu zamburug‘lar N. A. Krasilnikov, A. N. Koryanenko va S. A. Asqarovalar tomonidan atroflicha o‘rganilgan. 1951 yilda G. F. Gauze va M. G. Brajnikovlar nurli zamburug‘lardan albomitsin ajratib olganlar, bu preparat stafilokokk, pnevmokokk va dizenteriya tayoqchasiga qarshi ishlatilgan. 1952 yilda eritromitsin olinadi, bu preparat mikroblarga, rikketsiyalarga va ba’zi viruslarga qarshi ta’sirga egadir. Fitonsidlar . B. P. Tokin yuksak o‘simliklardan ajratib olingan va mikroblarga qarshi ishlatiladigan moddalarga fitonsid nomini bergan. Fitonsidlar juda ko‘p o‘simliklarda hosil bo‘ladi, jumladan, aloeda, dukkakdoshlar dukkagida, turli g‘alladoshlarda, gorchitsa, pomidor, xren, evkalipt, cheryomuxa, qayin shirasida uchraydi. Ayniqsa, piyoz va chesnokda fitonsidlar ko‘p bo‘ladi. Ular bakteriyalar, aktinomitsetlar, zamburug‘lar, sodda hayvonlar, hasharotlar va bakteriofaglarga salbiy ta’sir etadi. Osyotr balig‘idan ekmolin deb nomlangan modda ajratib olingan va grippga qarshi ishlatilgan. Tuxum oqida, so‘lakda, ko‘z yoshida, balg‘amda lizotsim bo‘lib, saprofit bakteriyalarni eritish xususiyatiga ega. |