Parazitoloji

Kuşlarda:
 
Çoğunlukla pek çok kuş türünde ortak olarak bulunan türleri bulunur. 
T. avium:
 
Tripomastigotlar
 
dolaşan kandan çok kemik iliğinde görülür. Hipoboscidae
 
(At Sinekleri) tarafından taşınıp bulaştırılırlar.
Kuş kanında
 
Trypanosoma
 
avium
 
tripomastigotu.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Seksiyon 2: Salivaria
Memelilerde Yaşayan Tripanzomlar
1) Omurgasız ara konaklarında gelişme arka bağırsakta tamamlanır (T. rangelli
 
hariç!). 
Enfeksiyöz
 
Metasiklik
 
Tripomastigotlar
 
çoğalmaz. Çoğalma Epimastigotlar
 
halinde 
orta bağırsakta olur.
(2) Bulaşma dışkılama yolu ile
 
ve çeşitli kontaminatif
 
yollarla
 
(nüfuz, irritasyonla
 
sürüklenme, ağza alma ve ezilme vs) gerçekleşir.
(3) Omurgalıda çoğalma  hücre dışıdır. Sadece Schizotrypanum
 
alt-cinsinde epi-
 
veya 
amastigotlar
 
halinde hücre içidir.
(4) Vektörleri Glossina
 
(Çeçe sinekleri) dışındaki diğer böceklerdir.
(5) Omurgalı kanında monomorfiktirler
 
(Sadece uzun formlar bulunur)
(6) Alt cinsleri: 
Megatrypanum, Herpetosoma
 
ve 
Schizotrypanum*
’dur.
1) Omurgasız ara konaklarında gelişme ve çoğalma tükrük
 
bezinde tamamlanır. 
Enfeksiyöz
 
Metasiklik
 
Tripomastigotlar, omurgalı son konağa bulaşmadan önce 
tükrük
 
bezinde ve hortumda çoğalırlar.
(2) Bulaşma aşılama ile
 
ve tükrük
 
salgısı içinde gerçekleşir.
(3) Omurgalıda çoğalma  tripomastigotlar
 
halinde ve hücre dışıdır.
(4) Vektörleri çoğunlukla Glossina
 
(Çeçe sinekleri)’dır. Bir kısmında diğer böceklerdir.
(5) Omurgalı kanında çoğunlukla polimorfiktirler
 
(Tıknaz ve Uzun formlar), az bir 
kısmında (atgillerde yaşayanlar) monomorfiktirler
 
(Sadece uzun formlar!).
(6) Alt cinsleri: 
Duttonella, Nannomonas, Pycnomonas
 
ve 
Trypanozoon*
’dur.
Seksiyon 1: Stercoraria
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Subgenus:
 
Schizotrypanum
•
 
Esas olarak Amerika ve Avrupa’daki yarasalara (Microchiroptera) özgü bir cinstir. 
Temelde diğer memelileri enfekte
 
etmezler. Örn. T. (S.) dionisii-Pipistrellus
 
cinsi 
meyve yarasalarında yaşar.
•
 
G. ve O. Amerika’da
 
yaşayan bir türü; T. (S.) cruzi
 
bu değişmez konağa özgülük 
durumunu kıran ve insan dahil çeşitli konaklara (opossum, armadillo, kemirgen
 
ve maymunlar) patojen özellik kazanmış bir parazittir.
•
 
G. Amerika’da (özellikle Brezilya ve Arjantin’de) yaygın şekilde
 
(%50) insanı 
enfekte
 
eder (Tripanozomiyaz-Chagas
 
Hastalığı). Evcil köpekler ve kediler önemli 
rezervuarlardır. 
•
 
O. Amerika’da insanlarda yaygın olmamakla beraber, çeşitli yaban
 
hayvanlarında; 
kemirgen, rakun, vampir yarasalar, armadillolar
 
ve kobaylarda daha yaygındır.
•
 
Vektörü Rhodnius
 
prolixus
 
ve diğer Reduviidae
 
(Hemiptera) böceklerdir 
(Triatoma
 
infestans). Bunlardaki gelişim tipik Stercoraria
 
gelişimidir (enfeksiyöz
 
Metasiklik
 
tripomastigotlar
 
dışkıyla
 
dışarı atılır ve kontaminatif
 
yöntemlerden 
birisiyle omurgalıya bulaşırlar.
•
 
İlk bulaşma yerlerinde deri altında iç enflamasyon
 
ve
 
ödem
 
meydana gelir! 
(Gözde konjuktiva’da
 
Romano, bacaklarda Chagoma
 
belirtileri).
•
 
Kana girdikten sonra özellikle merkez sinir sistemi hücreleri, makrofajlar, diğer 
RES hücreleri, kalp kası dahil tüm kas hücreleri
 
içinde amastigotlar
 
halinde
 
çoğalırlar.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Trypanpsoma
 
(Schizotrypanum) cruzi’nin
 
Yaşam Döngüsü
T.(S.) cruzi
T.(S.) dionisii
 
Tripomastigotu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Rhodnius
 
prolixus
Triatoma
 
infestans
“Böcek öpücüğü”
Romano
 
Belirtisi
Chagoma
 
Belirtisi
Böcek enfestasyonlu
 
ikametgah
Böcek orta bağırsağında 
Epimastigotlar
Böcek arka bağırsağında 
Metasiklik
 
Tripomastigotlar
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Tripomastigot
 
(C)
Tripomastigot
 
(C)
Opossum-Rezervuar
Armadillo-Rezervuar
Kalp Kasında 
Amastigotlar
Kronik Chagas’da
 
Kalp Büyümesi 
ve Yetmezliği
Kronik Chagas’da
 
iç organlardaki kaslar içinde amastigot
 
çoğalması ile organlarda büyüme (Megakolon)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

“ileri bakan akıllıdır”
“sapiens
 
qui
 
prospicit” 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Subgenus:
 
Trypanozoon
•
 
Bu alt-cins hali hazırda hızlı bir evrim süreci içerisindedir. Bu nedenle sistematik 
açıdan bazılarını ayrı türler olarak almak zordur. Bazılarının alttürler veya “deme” 
ler
 
[alttür düzeyinden daha küçük olan ve kalıtsal yapısı birbirine benzeyen 
bölgesel topluluklar] olarak alınmaları uygun gözükmektedir. 
•
 
Klasik görüşe göre 2 farklı grup ayırt edilir.
1. Brucei
 
Grubu:  T. brucei
 
brucei
*T. b. rhodosiense
*T. b. gambiense
*
İkiz türler olarak kabul edilirler ve sadece
insanı enfekte
 
ederler.
T.b.brucei
 
ise çiftlik hayvanlarında patojendir.
2. Evansi
 
Grubu:     T. evansi
 
evansi
**T. e. equiperdum
T. equinum
** 
Ne mekanik nede biyolojik vektörü yoktur.
Cinsel temasla bulaşır. 
T.e.evansi’de
 
omurgalı kanındaki tripomastigotlar
 
%90 oranında kinetoplastsız.
T.equinum’da
 
ise kinetoplast
 
hiç yoktur!
Sadece Tabanidae
 
(At sinekleri)
 
gibi 
mekanik
 
vektörler tarafından taşınırlar. 
Omurgalı konaklarında monomorfiktirler
 
(Sadece Uzun formlar!). 
Glossina
 
(Çeçeler)
 
tarafından döngüsel 
(biyolojik) olarak taşınan tripanozomlardır. 
Ayrıca çoğu Tabanidae
 
(At sinekleri)
 
tarafından mekanik
 
olarak da taşınırlar. 
Omurgalı konaklarında Polimorfiktirler
 
(Uzun+Tıknaz formlar). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

1. Brucei
 
Grubu (T. brucei
 
s.l.):
Omurgalı son konaklarının kanındaki tripomastigotlar
 
polimorfiktirler.
1.
 
Uzun Formlar:  -
 
mitokondriumları
 
işlevsel değildir
-
 
kinetoplast
 
küçük veya yoktur
-
 
kanda sürekli 2’ye bölünme ile çoğalırlar.
-
 
serbest bir ön kamçıya sahiptirler.
2. Tıknaz Formlar: -
 
mitokondrileri işlevseldir.
-
 
kinetoplast
 
iri ve daima mevcuttur.
-
 
kanda bölünme geçirmezler.
-
 
serbest bir kamçı taşımazlar.
[Biyolojik vektörde gelişmeye devam eden formlardır!]
Glossina
 
morsitans
Glossina
 
palpalis
O. ve B. Afrika
D. Afrika
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Parazitemi
 
Pikleri
Antijenik
 
Değişim
Uzun ve Tıknaz Form’ların kandaki göreceli sayıları değişkendir.
 
Uzun formlar tıknaz 
formlara dönüşebilir.
 
Aşırı parazit çoğalması (parazitemi)
 
piklerinden sonra, bu 
tripanozomların çoğunu öldüren bir antikor üretimi olur. Bu krizden kurtulan bireylerin 
antijenik
 
özellikteki yüzey örtüsü (Glikokaliks), kriz öncesi populasyonuna
 
göre antijenler 
açısından farklılaşır (Varyant Antijenik
 
Tip=VAT). Bu nedenle önceki antijenik
 
örtüye 
göre oluşan antikorlar bu yeni oluşan nesle etkili olmazlar. Benzer parazitemi
 
piklerinden sonra bu durum sürdürülür. Bu şekilde tekerrür eden ve ardıl meydana 
gelen “Antijenik
 
Değişim” sayesinde, konak ve konağın bağışık sistemi parazite karşı 
giriştiği savaşı kaybeder.
Tripomastigotlar
 
1-2 haftada bir farklılaşan “değişebilir bir glikoprotein
 
yüzey örtüsü” 
(VSG)’ne sahiptirler. Bu glikoproteinlerin
 
sentezinin kontrolü bazı nukleus
 
genleri
 
tarafından gerçekleştirilir. Bu genlerin aktif hale geçmesi ise endojeniktir
 
ve kromozom 
ucuna yakın aktif bir yere gen redublikasyonu
 
ve translokasyonu
 
ile ilgilidir.
İnce 
form
Tıknaz 
form
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Trypanosoma
 
brucei
 
s.l.’nun
 
yaşam döngüsü.
(Prosiklik
 
Tripomastigotlar)
Metasiklik
 
Tripomastigot
Epimastigotlar
Lenf
→
Kan
→
BOS
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Trypanosoma
 
brucei
 
s.l.’nun
 
yaşam döngüsü.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

•
 
Afrika insan tripanozomiyazı
 
(Trypanosomiasis, Uyku Hastalığı), tropik Afrika'da 
ikiz türler tarafından meydana getirilir: 
•
 
gambiense
 
Batı ve Orta Afrika'da bulunurken, 
•
 
rhodosiense
 
ise Doğu Afrika’da görülür.
•
 
Victoria Gölü'nün kuzey (Uganda) ve doğu (Kenya) kıyıları boyunca bu iki grup 
karşı karşıya gelerek iç içe girer. 
•
 
Her iki populasyon
 
tarafından da insanda meydana gelen hastalıklar temel olarak 
benzerdir.
•
 
Ancak  gambiense
 
enfeksiyonları
 
kroniktir  ve tedavi görmeyen hastalarda 
yıllarca bir sorun olarak kalır. 
•
 
Oysa rhodosiense'nin
 
enfeksiyonları ise aylarla sınırlıdır. 
•
 
Her iki form da tedavi söz konusu olmadığı sürece çoğunlukla öldürücüdür.
•
 
gambiense
 
çoğunlukla, O. ve B. Afrika
 
nehirlerin kıyıları boyunca yayılış 
gösteren Glossina
 
palpalis
 
ve yakın akraba çeçe sinekleri ile taşınırken,
•
 
rhodosiense
 
çoğunlukla
 
Doğu Afrika'daki kuru ve oldukça geniş düzlük 
alanlarda yaşayan Glossina
 
morsitans
 
ve yakın akraba türler ile bulaştırılır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

T. gambiense-G. palpalis
T. rhodosiense-G. morsitans
Afrika Tripanozomiyazı’ndan
 
sorumlu parazit ve 
vektörünün tropik Afrika’daki dağılışları.
Kuru ve düzlük
Nehirlerin kıyıları boyunca
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Afrika Tripanozomiyazı
 
(Uyku Hastalığı) Kliniği
1. Hemolenfatik
 
Dönem:  (Suramin
 
Tedavisi)
Subkutanöz
 
dokuya giren tripanozomlar
 
2-3 gün içinde deride;
-kaşınma, -eritemi, -kabarma, -acı ve –lokal ateşle birlikte iltihaplanmalara 
neden olurlar.
Enfeksiyonun yaklaşık 6. gününde
-tipik bir tripanozom
 
şankırı
 
(sert çıban) gelişir (2-3 cm çapında koyu kırmızı).
-lenf düğümlerinde özellikle sağ jugular
 
bölgede lenf düğümlerinde şişme  
(limfoadenopati) meydana gelir. 
Enfeksiyondan sonraki 5-12. günde kana karışırlar. Kandaki sayıları 10
5
(yüzbin)/ml’ye
ulaştığında tekrarlanan (2-10 gün aralıklarla) parazitemi
 
döngüleri başlar. Her kriz dönemi
2-3 gün sürer. 
-Bu dönemde ateş ve spesifik olmayan baş, eklem yeri ve ektremitelerde
 
ağrılar görülür.
-Deri dökmeleri (kurdüşen) ve lokal ödemler meydana gelir. 1-kaç ay, 1 yıl yahut daha 
uzun sürebilir.
2. Meningoensefalitik
 
Dönem: (Melarsoprol
 
Tedavisi-toksik-az başarı)
Tripomastigotlar
 
merkez sinir sitemi, kalp dokusu ve BOS sıvıları içinde
 
çoğalırlar. 
Neticede menenjit, ruh ve sinir bozuklukları
 
ortaya çıkar. Hasta kuvvetten düşer.
3. Terminal Dönem:
Bilinç tamamen kapanır. Sonuçta koma (letarji)
 
ve ölüme sebep olan beyinsel hasarlar.
FİLM
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Tripanozom
 
Şankırı
Lenf sıvısında Parazit
Hemolenfatik
 
kurdüşen
Servikal
 
Limfoadenopati
Trypanosoma
 
gambiense
Trypanosoma
 
rhodosiense
Terminal Dönem
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

2. Evansi
 
Grubu:
Bu gruba dahil edilen taksonlar
 
(evansi, equiperdum
 
ve equinum) Brucei
 
Grubu’na dahil 
türlerden nispeten son zamanlarda, Biyolojik vektör olan Glossina’nın dağılış sahasının 
dışında kalan kuzey kısımlara enfekte
 
hayvanların (olasılıkla develerin!) taşınması ile 
evrimleştikleri
 
düşünülür.
Trypanosoma
 
brucei
 
s.l.
(polimorfik)
Mekanik vektör (Tabanidae) 
veya Hipodermik
 
Şırınga
1-2 yıl
Trypanosoma
 
brucei
 
s.l.
(monomorfik)
Biyolojik Vektör
(Glossina
 
spp.)
Biyolojik vektör olmadığı için,
Polimorfizm
 
daha fazla sürdürülmez. 
Biyolojik vektöre taşınma ile ilgili 
Tıknaz formlara dönüşme gereksinimi 
ortadan kalkar. 
Trypanosoma
 
evansi
(monomorfik)
Çeçeleri enfekte
 
edemez!
Trypanosoma’da
 
Evrim
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

•
 
T. e. evansi