Anti-semitizm
Ölk
ədə yaşayan 15 000-20 000 nəfərdən ibarət yəhudi icmasına qarşı anti-semit
h
ərəkətlərlə bağlı etibarlı məlumat olmamışdır.
İnsan alveri
Bax: Dövl
ət Departamentinin
www.state.gov/j/tip
internet s
əhifəsində yerləşdirilmiş İnsan
Alveri Haqqında Hesabatı.
Fiziki qüsurlu şəxslər
Fiziki, hissi, zehni v
ə əqli qüsuru olan şəxslərə qarşı məşğulluq, təhsil, hava nəqliyyatı və
ya dig
ər nəqliyyat vasitəsindən istifadə, səhiyyə və ya digər dövlət xidmətlərinin təminatı
zamanı ayrı-seçkiliyə yol verilməsi qanunla qadağan edilsə də, hökumət bu müddəaların
effektiv şəkildə həyata keçirilməsini təmin etməmişdir. Məşğulluq sahəsində ayrı-seçkilik
problem olaraq qalmışdır. Geniş yayılmış düşüncəyə əsasən fiziki qüsurlu uşaqlar
x
əstədirlər və onlar digər uşaqlardan ayrılmalı və xüsusi müalicə mərkəzlərinə
yerl
əşdirilməlidirlər. Cəmiyyətdəki bu cür qavrayışları dəyişmək və fiziki qüsurlu
uşaqların cəmiyyətə təkrar inteqrasiyasına kömək etmək məqsədilə bir sıra beynəlxalq və
yerli QHT-l
ər təhsil kampaniyaları həyata keçirmişlər.
Fiziki qüsurlu şəxslərin ictimai və ya digər binalara girişini, informasiya və ya rabitə
vasit
ələrinə çıxışını təmin edən qanunlar qəbul edilməmişdir və bu cür insanların bir çox
tikilil
ərə daxil olması mümkün olmamışdır.
Əqli və digər qüsuru olan şəxslər üçün ayrılmış müəssisələrdə göstərilən qayğının
s
əviyyəsi fərqli olmuşdur, bəzilərində adekvat qulluq və qayğı göstərilsə də, digərlərində
müvafi
q sanitar şəraitin və qidalanmanın təmin olunması üçün səriştəli baxıcıların sayı,
avadanlıq və təchizat lazımı səviyyədə olmamışdır.
S
əhiyyə Nazirliyi və Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi fiziki qüsurlu şəxslərin
hüquqlarının müdafiə olunmasına cavabdehdir.
Milli/irqi/
etnik azlıqlar
Ölk
ədə yaşayan təxminən 20 000-30 000 nəfər erməni mənşəli vətəndaşlar tarixən
m
əşğulluq, mənzil təminatı və sosial xidmətlər sahəsində ayrı-seçkilikdən şikayət etmişlər.
Etnik erm
əni mənşəli vətəndaşlar çox vaxt pasportlarında qanuni yolla dəyişiklik etdirərək
özl
ərinin etnik mənsubiyyətlərini dəyişdirmişlər. İl ərzində ermənilərə qarşı hər hansı
zorakılıq halı barədə məlumat verilməmişdir.
B
əzi qruplar ayrı-ayrı hallarda ayrı-seçkilik hallarının baş verdiyini, onların öz ana
dill
ərində dərs demək imkanlarının məhdudlaşdırıldığını və yerli dövlət orqanları
t
ərəfindən incidildiklərini bildirmişlər. Bu qruplara cənubda talışlar, şimalda ləzgilər,
M
əhsəti türkləri və kürdlər daxil olmuşdur.
Seksual oriyentasiya v
ə cinsi mənsubiyyətə görə cəmiyyətdə pis rəftar, ayrı-seçkilik və
zorakılıq hərəkətləri
Ayrı-seçkilik əleyhinə olan qanunvericilikdə lesbiyan, gey (homoseksual), biseksual və
transseksuallar (LGBT)
xüsusi olaraq sadalanmır. Seksual oriyentasiya və cinsi
m
ənsubiyyət zəminində dözümsüzlük problem olaraq qalmışdır. Yerli QHT-in verdiyi
m
əlumata əsasən seksual oriyentasiya zəminində fərdi şəxslərə qarşı polis qəddarlığının
baş verdiyi bir sıra hallar olmuşdur. Bu cür davranışlara görə məsuliyyət daşıyanlar dövlət
orqanları tərəfindən araşdırılmamış və ya cəzalandırılmamışdır. Yerli QHT-in verdiyi
m
əlumata əsasən il ərzində LGBT şəxslərə qarşı polis tərəfindən 70 reyd keçirilmişdir.
LGBT şəxslər cəmiyyətin qınaq hədəfi olmaqdan, qisas yaxud repressiv təqibdən qorxaraq
hüquq-mühafiz
ə orqanlarına rəsmi şikayət verməkdən imtina etməyə davam etmişlər. Gey
v
ə Lesbiyanların Beynəlxalq İnsan Hüquqları Komissiyası adlı QHT-in verdiyi məlumata
əsasən ölkənin gey əhali qrupu “görünməzlik həddinə qədər qorxudulmuşdur”.
LGBT probleml
əri, o cümlədən HİV/QİÇS xəstəliyinin qarşısının alınması, hüquqi
m
əsləhətin verilməsi, psixoloji yardım və maarifləndirmə işlərinin həyata keçirilməsi
istiqam
ətində bir QHT fəaliyyət göstərmişdir. QHT onun fəaliyyətinə qarşı hər hansı rəsmi
t
əqibin baş vermədiyini bildirmişdir.
LGBT şəxslərə qarşı cəmiyyətdə qərəzli mövqe göstərilmişdir. Hər hansı işçinin seksual
oriyentasiyasına görə işdən çıxarılması qeyri-qanuni hesab olunduğuna görə, LGBT
şəxslərin verdikləri məlumata əsasən işə götürənlər onları işdən qovmaq üçün digər
s
əbəblər tapmışlar. Səhiyyə xidmətlərinin təminatda olan ayrı-seçkilik də problem
olmuşdur. Cəmiyyətdə geniş yayılmış mənfi rəyə əsaslanaraq, iqtidar yönümlü etirazçılar
bir m
əqamda müxalifət liderinin gey olduğunu iddia etməklə onu ləkələməyə cəhd
göst
ərmişlər (bax bölmə 2.b.).
C
əmiyyətdə digər zorakılıq və ya ayrı-seçkilik halı
HİV/QİÇS daşıyıcılarına qarşı cəmiyyətdə zorakılıq və ya ayrı-seçkilik hallarının baş
verm
əsi barədə məlumat verilməmişdir.
Bölm
ə 7. İşçi hüquqları
a. Birl
əşmə azadlığı və kollektiv sövdələşmə hüququ
Qanun, o cüml
ədən müvafiq təlimatlar və qanunvericilik aktları sərbəst birləşmə
azadlığını, o cümlədən həmkarlar ittifaqlarının yaradılması hüququnu müəyyən edir.
H
ərbçilər və polisin həmkarlar ittifaqına qoşulması qadağan edilmişdir. Qanun eyni
zamanda r
əhbər işçilərin həmkarlar ittifaqına qoşulmasını qadağan edir, lakin çox vaxt
h
əmkarlar ittifaqına üzvlük haqları sənaye sahələrində fəaliyyət göstərən dövlət
mü
əssisələrinin rəhbərlərinin əmək haqqından avtomatik olaraq çıxılmışdır. Qanun
h
əmkarlar ittifaqlarına hökumətin müdaxiləsi olmadan öz fəaliyyətlərini həyata keçirməyə
icaz
ə verir. Əksər işçilərin tətil keçirmək hüququ qanunla nəzərdə tutulmuşdur. Tətil
keçirilm
əsinin qadağan edildiyi işçi kateqoriyalarına aşağıdakılar daxildir: icraedici və
qanunvericilik orqanlarının yüksək vəzifəli şəxsləri, hüquq-mühafizə orqanlarının
əməkdaşları, məhkəmə işçiləri, yanğınsöndürənlər, səhiyyə, elektrik enerjisi, su təchizatı,
telefon, d
əmir yolu və hava nəqliyyatı sahələrinə nəzarət işçiləri. İctimai nəqliyyatın işini
pozan t
ətilçilər üç ilədək azadlıqdan məhrum etmə cəzasına məhkum edilə bilər. Tətilçilərə
qarşı işdən qovma və ya yeni işçi ilə əvəz etmə kimi cəzalandırma tədbirlərinin görülməsi
qanunla qadağan edilir.
Qanun işçilərin kollektiv şəkildə sövdələşmək hüququnu nəzərdə
tutur, lakin buna baxmayaraq h
əmkarlar ittifaqları əmək haqqı dərəcələri və iş şəraiti ilə
bağlı səmərəli danışıqlar apara bilməmişlər, çünki əksər dövlət müəssisələrini hökumət
t
ərəfindən təyin edilmiş rəhbərlər idarə etmişlər və bütün hökumət işçilərinin əmək haqları
hökum
ət tərəfindən təyin olunmuşdur. Həmkarlar ittifaqı ilə bağlı olan fəaliyyətinə görə
işdən qovulmuş işçilərin işinə bərpa edilməsi qanunla tələb olunur. Yerli QHT-in verdiyi
m
əlumata əsasən əksər böyük şirkətlər işçiləri qısa-müddətli müqavilə əsasında işlərinə
b
ərpa etmişlər. Həmkarlar ittifaqlarının siyasi fəaliyyətlə məşğul olmaları qanunla qadağan
edilmir. H
əmkarlar ittifaqlarının siyasi partiyalarla birləşməsi və ya onlardan maliyyə
v
əsaitləri almasına məhdudiyyətlər vardır, lakin bununla belə bu tələbə bərabər şəkildə
əməl olunmamışdır.
Əmək qanunvericiliyi bütün işçilərə və müəssisələrə şamil edilsə də, hökumət ikitərəfli
razılaşmaların şərtlərini müzakirə edə bilər və bu da çoxmillətli şirkətləri dövlətin əmək
qanunvericiliyinin t
ələblərindən azad olunması ilə nəticələnir. Məsələn, hökumət və
çoxmill
ətli enerji şirkətləri arasında imzalanmış Hasilatın Pay Bölgüsü Sazişləri (PSA)
işçinin həmkarlar ittifaqında iştirakını nəzərdə tutmur. Əmək təşkilatları və yerli QHT-lərin
verdikl
əri məlumata əsasən bu şirkətlərin bəziləri işçilərin həmkarlar ittifaqı yaratmasına
mane olmuş və bəzi istisnalar olsa da, PSA əsasında fəaliyyət göstərən şirkətlərin
işçilərinin çoxu həmkarlar ittifaqının üzvü olmamışlar. “British Petroleum” Şirkəti
t
ərəfindən işə götürülmüş işçilər həmkarlar ittifaqı yaratmışlar, lakin xüsusilə üçüncü ölkə
subpodratçılarının fəaliyyət göstərdikləri digər çoxmillətli korporasiyalarda vəziyyət daha
pis olmuşdur.
Az
ərbaycan Həmkarlar İttifaqı Konfederasiyası (AHİK) ölkədə fəaliyyət göstərən yeganə
h
əmkarlar ittifaqları konfederasiyasıdır. AHİK müstəqil təşkilat kimi qeydiyyatdan keçsə
d
ə, bəzi işçilər bu təşkilatın hökumətlə sıx bağlı olduğunu hesab etmişlər.
H
əmkarlar ittifaqı yaratmaq hüququna və həmkarlar ittifaqının fəaliyyətlərinə bəzi
m
əhdudiyyətlər qoyulmuşdur. Həmkarlar ittifaqlarının çoxu müstəqil olmamışlar. Bəzi,
jurnalistl
ərin həmkarlar ittifaqları istisna olmaqla, onların böyük əksəriyyəti hökumətlə sıx
bağlı olmuşdur. Yerli və beynəlxalq QHT-lərin bildirdiyinə görə əksər sənaye sahəsində
çalışan işçilərin çoxu öz hüquqlarını bilməmişlər və şikayət edəcəkləri halda
c
əzalandırılmaqdan qorxmuşlar. Bu daha çox dövlət sektorunda çalışan işçilərə şamil
edilmişdir.
Kollektiv
əmək sazişləri çox vaxt formal olaraq imzalanmış və həyata keçirilməmişdir.
Üzv t
əşkilatlara yeganə çıxışı olan AHİK-ın verdiyi məlumata görə Konfederasiya ilin
əvvəlində 26 sahədə çalışan 1 600 000 üzvü təmsil etmişdir. Əgər hər hansı müəssisə
AHİK-ın üzvü deyilsə bu zaman məsuliyyət Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi
Nazirliyinin üz
ərinə düşür. AHİK tərəfindən verilmiş məlumata əsasən il ərzində
Konfederasiyaya 149 174 müraci
ət daxil olmuşdur və onlardan 98.6 faizi öz həllini
tapmışdır. Konfederasiyanın 670 nəfərin işdən çıxarıldığına görə şikayət etməsinə kömək
etdiyi v
ə onlardan 172 nəfərin öz işinə bərpa edildiyi bildirilir. Hər il AHİK, Nazirlər
Kabineti v
ə Sahibkarlar Konfederasiyası ilə üçtərəfli saziş imzalayır. Formal iqtisadiyyatda
üstünlük t
əşkil edən dövlət müəssisələrinin çoxu işçilərin əmək haqlarından üzvlük haqqı
tutmuş, lakin bu üzvlük haqları həmkarlar ittifaqlarına çatmamışdır. Neftçilərin həmkarlar
ittifaqları üçün toplanılmış üzvlük haqqının dörddə biri rəsmən işəgötürənlər tərəfindən
ittifaqın fəaliyyəti üçün “inzibati xərclərə” çıxılmışdır. Bundan əlavə şəffaflığın olmaması
üzvlük haqlarının necə xərclənməsi barədə hər hansı dəqiq fikir söyləməyi qeyri-mümkün
etmişdir. Həmkarlar ittifaqları və üzvlərinin onlardan tutulmuş bu vəsaitlərin xərclənməsini
araşdırmaq imkanları olmamışdır. İşə götürənlərin kollektiv sövdələşmə prosesinə mane
olması qanunla qadağan edilir, lakin buna baxmayaraq işə götürənlər subpodratçılarla
müqavil
ə imzalamaqla və qısa-müddətli əmək müqavilələri bağlamaqla kollektiv
sövd
ələşməni məhdudlaşdırmışlar.
Neft v
ə Qaz Sənayesi İşçilərinin Həmkarlar İttifaqına üzvlük, Dövlət Neft Şirkətinin 65
200 işçisi üçün məcburi olmuşdur və onların həmkarlar ittifaqına üzvlük haqqı (hər bir
işçinin əmək haqqının 2 faizi) əmək haqlarından avtomatik olaraq çıxılmışdır.
b. M
əcburi və ya icbari əməyin qadağan edilməsi
Müharib
ə şəraiti və ya hər hansı hökumət orqanının nəzarəti altında məhkəmə qərarının
icra olunması halları istisna olmaqla məcburi və ya icbari əmək, qanunla qadağan edilir.
Bu sah
ədə müəyyən irəliləyişlərin olduğu deyilsə də, yerli QHT-lər ümumilikdə hökumətin
qanunun t
ələblərini effektiv şəkildə yerinə yetirmədiyini hesab etmişlər. İl ərzində Daxili
İşlər Nazirliyinin İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə İdarəsi tərəfindən tikinti sahələrində və
k
ənd təsərrüfatı sektorunda yoxlamalar həyata keçirilmiş və cinayət məcəlləsinin insan
alverin
ə cəlb edilməklə məcburi əməyə cəlb etmə maddəsi ilə iki cinayət işi açılmışdır, hər
iki iş ilin sonunda baxılma mərhələsində olmuşdur.
Eyni zamanda bax: Dövl
ət Departamentinin
www.state.gov/j/tip
internet s
əhifəsində
yerl
əşdirilmiş İnsan Alveri Haqqında Hesabatı.
c.
Uşaq əməyinin qadağan edilməsi və minimum məşğulluq yaş həddi
Minimum m
əşğulluq yaş həddi işin növündən asılı olmuşdur. Bir çox hallarda qanun
uşaqların 15 yaşdan sonra işləməsinə icazə verir, 14 yaşında olan uşaqlar ailə bizneslərində
v
ə ya valideynlərinin razılığı ilə gündüz saatlarında, məktəbdən sonra, onların sağlamlığına
t
əhlükə törətməyən işlərdə çalışa bilərlər. 16 yaşına çatmamış uşaqlar həftədə 24 saatdan
çox çalışa bilməzlər, 16 və 17 yaş arasında olan uşaqlar isə həftədə 36 saatdan çox çalışa
bilm
əzlər. 18 yaşına çatmamış uşaqların çətin və təhlükəli iş şəraitində çalışması qanunla
qadağan edilir və uşaqların çalışmasının qadağan edildiyi xüsusi işlər və sahələr qanunla
mü
əyyənləşdirilir, bura daxildir zəhərli maddələrlə və yer altında olan işlər, gecə
sa
atlarında, mədənlərdə, gecə klublarında, barlarda və ya spirtli içkilərin verildiyi digər
mü
əssisələrdə olan işlər. Uşaq əməyini müəyyən edən qanunların tələblərinin icrasına
n
əzarət Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilir. Nazirlik
t
ərəfindən il ərzində yoxlamalar həyata keçirilsə də, yerli QHT, monitorinq fəaliyyətinin
gücl
əndirilməsinə ehtiyac olduğunu bildirmişdir.
İl ərzində uşaq əməyinə dair qanunların tələblərinin pozulması ilə bağlı bir neçə şikayət
halları olmuşdur. İki yerli QHT-in verdiyi məlumata əsasən pambıq istehsalının kəskin
şəkildə aşağı düşməsi bu sektorda çalışan uşaqların sayının azalmasına səbəb olmuşdur.
Bundan
əlavə, hökumət bir QHT-in müşayiəti ilə araşdırma aparmış və müəyyən etmişdir
ki, pambıq sahələrində uşaq əməyindən istifadə edilməmişdir. Əksəriyyəti qaraçılardan
ibar
ət olmaqla uşaqların dilənçilik məqsədilə insan alverinə cəlb edildikləri barədə yerli
QHT t
ərəfindən məlumat verilmişdir.
d. M
əqbul iş şəraiti
Minimum aylıq əmək haqqı 93.50 manat (117.58 ABŞ dolları) olmuşdur. İl ərzində orta
aylıq yoxsulluq həddi 95 manat (119.47 ABŞ dolları) olmuşdur, bu hədd müəyyən
kateqoriyalar -
əmək qabiliyyətli insanlar üçün 102 manat (128.27 ABŞ dolları),
t
əqaüdçülər üçün 72 manat (90.54 ABŞ dolları) və hər bir uşaq üçün 76 manat (95.57 ABŞ
dolları) həddində müəyyən edilmişdir. Cinsindən, yaşından və ya digər təsnifatdan asılı
olmayaraq b
ərabər işə görə bərabər ödəniş qanunla tələb olunur.
Qanunla 40 saatlıq iş həftəsi nəzərdə tutulur, maksimum gündəlik iş növbəsi 12 saatdır.
T
əhlükəli işlərdə çalışan işçilər həftədə 36 saatdan çox işləyə bilməzlər. Nahar və istirahət
müdd
ətləri qanunla tələb edilir ki, bunlar da əmək müqavilələri və kollektiv əmək sazişləri
əsasında müəyyən olunur. Yerli şirkətlərin qanunla tələb olunan artıq iş saatına görə ödəniş
edib-etm
əməsi məlum olmasa da, ümumilikdə beynəlxalq şirkətlər bu tələbə əməl etmişlər.
İş saatlarından artıq davam edən məcburi işə qadağa qoyulmamışdır. Buna baxmayaraq
əksər şəxslər hökumətin əmək müqavilələri və ya əmək qanunvericiliyinin tələblərinin
yerin
ə yetirilmədiyi qeyri-rəsmi iqtisadiyyatda yarım-ştat vəzifələrdə çalışmışlar.
Xarici v
ə yerli işçilərin hüquqlarının bərabər olması qanunla nəzərdə tutulur. Buna
baxmayaraq insan haqlarının müdafiəsi üzrə yerli qruplar, o cümlədən neft sektorunda
çalışanların hüquqlarının müdafiəsi üzrə fəaliyyət göstərən Neftçilərin Hüquqlarının
Müdafi
əsi Təşkilatı adlanan QHT bildirmişdir ki, xüsusilə xarici neft şirkətləri olan
işəgötürənlər çox vaxt xarici və yerli işçilərə bərabər münasibət göstərməmişlər. Xarici
neft şirkətlərinin yerli işçiləri çox vaxt daha aşağı əmək haqqı almış və əmək müqaviləsi və
tibbi xidm
ət olmadan işləmişlər.
Sağlamlıq və təhlükəsizlik standartları qanunla müəyyən olunsa da, hökumət tərəfindən iş
şəraitinin yoxlanılması fəaliyyəti zəif və səmərəsiz olmuşdur və standartlara geniş
miqyasda m
əhəl qoyulmamışdır. AHİK əmək və ticarət haqqında təlimatların tələblərinə
əməl olunmasını, o cümlədən təhlükəsizlik və sağlamlıq şəraitinin təmin olunmasına
n
əzarət etmişdir. AHİK, Rusiya və Gürcüstandan olan əmək miqrantlarının hüquqlarının
müdafi
əsi və iş şəraitinin təhlükəsizliyinin təmin olunması istiqamətində Rusiya və
Gürcüstanın dövlət orqanları ilə yaxşı əməkdaşlıq etdiyini bildirmişdir. Qeyr-rəsmi
iqtisadiyyatda v
ə təhlükəli sahələrdə çalışan işçilərin əmək hüquqlarının təmin olumasına
Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi və Daxili İşlər Nazirliyi tərəfindən nəzarət
edildiyi bildirils
ə də, bir sıra QHT-lər daha hərtərəfli yoxlamaların aparılmasına ehtiyac
olduğunu qeyd etmişlər.
Neftçil
ərin Hüquqlarının Müdafiəsi Təşkilatının verdiyi məlumata əsasən il ərzində neft
s
ənayesi sahəsində, iş yerində 13 ölüm halı (2011-ci ildə bu göstərici 23 olmuşdur) baş
vermişdir və xəsarət barədə 59 şikayət daxil olmuşdur. Müavinətlərin verilməməsi barədə
is
ə 46 şikayət daxil olmuşdur.
AHİK tərəfindən verilmiş məlumata əsasən il ərzində istehsalatda 52 xəsarət və 24 ölüm
halı baş vermişdir və ölüm hallarından 10-u neft və enerji sektorlarında qeydə alınmışdır.
Yerli QHT-
in hesablamasına əsasən istehsalatda 82 ölüm halı baş vermişdir ki, bunlardan
36 hal tikinti sektorunun payına düşür. AHİK və Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi
Nazirliyinin
əməkdaşları tərəfindən iş yerlərində, xüsusilə tikinti, enerji və neft
sektorlarında yoxlamalar həyata keçirilmiş və əmək şəraitinin yaxşılaşdırılması ilə bağlı işə
götür
ənlərə tövsiyələr verilmişdir.
Dostları ilə paylaş: |