Sharq filologiyasi va falsafa fakulteti

qarashlariga Arastuning ta’siri………………… 27-30 
Xulosa……………………………………………………34-32 
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati……………………33-35 
 
 
 
 
 

 

---

3 
K I R I Sh 
 
Muammoning dolzarbligi. Aristotel qadimgi buyuk yunon faylasufi, 
qomuschi, o‘z davrida mavjud barcha fanlar bo‘yicha qalam tebratgan allomadir. 
Uning yashab o‘tganiga ikki ming yildan ortiq vaqt bo‘lganiga qaramay, hamon 
o‘z ta’limoti bilan jahon ahli orasida yashab kelmoqda. Aristotel dunyoqarashi iz 
qoldirmagan biron-bir fan sohasini ko‘rsatish qiyin. 
Alloma haqida bizning fikrimiz qanday bo‘lmasin, uning aql-zakovatini, 
jasoratini tan olishimiz kerak. Aristotel yashab, ijod qilgan davrda Yunoniston na 
faqat Yevropada, balki butun jahonda iqtisodi, madaniyati, fani rivojlangan davlat 
sifatida tanilgan edi. 
Sharqda Aristotelni “muallimi avval” deb atashgan. Uning ta’limoti o‘nlab 
asrlar davomida Bog‘dod va Kordovada, Misr va Buyuk Britaniyada ilm-fan, 
ayniqsa falsafa va mantiq ilmining gurkirab o‘sishiga katta ta’sir ko‘rsatib kelgan. 
Aristotelning buyukligi yana shundaki, u o‘z ustozi Platon singari Afinada o‘z 
maktabini tashkil etdi. Bu maktabda yuzdan ortiq shogirdlar tahsil olgan. Ular 
keyinchalik o‘z ustozlari bilan birga tabiiy-ilmiy, ijtimoiy-siyosiy ilmlarni 
rivojlantirdilar.
Falsafa tarixini o‘rganish falsafaning ijtimoiy ong shakllari o‘rtasidagi 
o‘rnini aniqlash va u jamiyat moddiy hayotining ijtimoiy amaliyotga bog‘liqligi, 
nisbiy mustaqilligi, shuningdek, ichki taraqqiyotida, ichki mantiqqa egaligini 
aniqlashni taqozo etadi. O‘tmish falsafiy ta’limotlar tarixi bosib o‘tilgan bosqich 
sifatida qaralib, uni o‘rganish hozirgi davrda katta ahamiyat kasb etmoqda. 
Yurtboshimiz «Fidokor» gazetasi muxbirining savollariga javob berar ekan, 
quyidagilarni ko‘rsatib o‘tgan edi: «Dunyo tan olgan ko‘p ulug‘ faylasuflarning 
asarlari hanuzgacha o‘zbek tilida nashr etilmaganligi tufayli aksariyat ziyolilar, 
xususan yoshlarimiz ularning g‘oyaviy qarashlari bilan yaxshi tanish emas. Sokrat 
va Platon, Nisshe va Freyd kabi olimlarning, hozirgi zamon chet el faylasuflarining 
kitoblarini ham tushunarli qilib, izoh va sharhlar bilan o‘zbek tilida chop etish 
nahotki mumkin bo‘lmasa? … Mana, misol uchun Freydning nazariy qarashlari, 

---

4 
pragmatizm va ekzistensializm g‘oyalari, Berdyaev va boshqalarning falsafasini 
o‘rgansak, foydadan xoli bo‘lmaydi… Biz ko‘p masalalarda g‘arb faylasuflarining 
fikrlari bilan, ayniqsa, individualizm, egoizm qarashlarini ilohiylashtirish bilan 
kelishmasligimiz mumkin. Lekin ularni hisobga olishimiz, keraqlisini e’tirof, 
keraksizini inkor etishimiz zarur”
1
. Darhaqiqat, buyuk mutafakkirlarning falsafiy 
qarashlarini o‘rganish doimo dolzarb masala bo‘lib qoladi.