“avtomobil yo‘llarni qidiruv va loyihalash” kafedrasi “Aerodromlarni loyihalash, qurish va ekspluatasiya qilish” fanidan

7. Rullash yo‘llarining eni va umumiy maydonini aniqlash 
HKning aerodromda harakatlanishi rul bilan boshqariladigan yo‘llar sistemasi 
bilan ta’minlanadi. HK quyidagi sxema bo‘yicha: SUQT-BRY-MRY-YRY-
perronYRY-MRY-BRY-SUQT uzluksiz bir tomonlama harakatlanadi.
BRY – birlashtiruvchi rullash yo‘llari; MRY – magistral rullash yo‘llari; YRY 
– yordamchi rullash yo‘llari.

---

Birlashtiruvchi rullash yo‘llari (oddiy va tezyurar), odatda, SUQTning 
o‘rtasiga nisbatan simmetrik joylashtiriladi. Ularning soni aerodrom sinfini 
aniqlaydi va foydalanilayotgan HK guruhining soniga bog‘liq bo‘ladi.
A, Б, В sinfli aerodromlarda RY ni joylashtirish sxemasi 3-rasmda keltirilgan. 
RY ning eni quyidagi formuladan topiladi:
B
rd
═B
k
+ B
t
+B
pn
+2(C
1
+C
2
) (11) 
B
rd 
(ТУ-154)═11.5+ 0,64+0,3+2(1,2+2)=18.84 m 
B
rd 
(ТУ-134)═9,5+ 0,6+0,3+2(0.5+1.5)=14.4 m 
B
rd 
(ЯК-42)═5,6+ 0.55+0.3+2(1.2+2)=12,85 m 
B
rd 
(AH-24)═7.9+ 0.5+0.3+2(0.5+1.5)=12.7 m 
B
rd 
(ИЛ-114)═8.4+ 0.5+0.3+2(0.5+1.5)=13.2 m 
B
rd 
(ЯК-40)═6.2+ 0.5+0.3+2(0.5+1.5)=11m 
IZOH: Rullash yo’lagining kengligini tanlashda yuqorida hisoblangan 
HKlarga moslaridan eng katta qiymatni olamiz. Demak rullash yo’laklarining eni 
B
rd 
=18.84 metr deb qabul qilamiz. Bu yerda: B
k
- shassi izlari orasi (koleyasi); B
t
- 
shassi aravachasi kengligi; B
pu
pnevmatik shina eni; C
1
- asosiy tayanchdagi tashqi 
g‘ildirakdan RY chetigacha bo‘lgan ruxsat etilgan eng kam masofa C
2
- rullash 
jarayonida asosiy tayanch markazining RY ning o‘q chizig‘idan oqishining statistika 
bilan asoslangan hisobot qiymati (1-ilova).
3- rasm. RY ning enini aniqlash uchun hisobiy sxema(Ту-154 uchun). 

---

Turli yuklamalar qoplama chetining mustahkamligini hisoblab topilgan C
1
va 
C
2
parametrlarning qiymatlari va HK sini rullashda o‘q chizig‘idan oqishlarning 
(tajriba o‘lchamlar) statistik qayta ishlangan qiymatlari 7- jadvalda keltirilgan.
7-jadval