“avtomobil yo‘llarni qidiruv va loyihalash” kafedrasi “Aerodromlarni loyihalash, qurish va ekspluatasiya qilish” fanidan

6. SUQT ning kerakli uzunligi va enini hamda uchish tasmalari 
elementlarining o’lchamlarini mahalliy sharoitlarni hisobga olgan holda 
asoslash 
SUQT va uchish tasmasining boshqa elementlarining rejalashtiriladigan 
o‘lchamlarini aniqlash uchun HKning 1-ilovada berilgan texnik-uchish tavsiflari 
ma’lumotlaridan foydalaniladi. Standart sharoitlarda SUQTning uzunligini 
hisoblashda ikkita hisobiy sxema ko‘rib chiqiladi:
- 
Tezlik olish jarayonida dvigatellardan biri ishdan chiqqan holda
HKning “uchishi";
- 
HKning qo‘nish hududiga kirishda SUQTning boshlanishiga 15 m 
balandlik bilan yaqinlashib, pastlab uchish traektoriyasi tanlanadigan “ko‘nishi”
HKning hisobiy turi sifatida standart sharoitlarda SUQTning kerakli uzunligi 
tegishli hisobiy sxemada maksimal bo‘lgan 1-2 ta samolyot qabul qilinadi.
- 
Aerodrom joylashishining hisobiy (mahalliy) shartlari (UQTning 
o‘rtacha bo‘ylama qiyaligi, aerodromning dengiz sathiga nisbatan balandligi, 
havoning eng issiq oyidagi harorat) tegishli hisobiy koeffitsientlar , 
, 
i 
kiritish orqali hisoblanadi.
“Uchish” sxemasi uchun SUQTning kerakli uzunligi quyidagi formula 
yordamida aniqlanadi:
=
*
*
* (4) 
Bu yerda:
– hisobiy sharoitlarda SUQTning kerakli uzunligi.
– standart sharoitlarda SUQTning kerakli uzunligi Ту-134 2200m
– SUQTning o‘rtacha bo‘ylama qiyaligini hisobga oluvchi hisobiy 
koeffitsient.
, 
– havoning harorati va aerodromning balandligini hisobga oluvchi 
mahalliy sharoitlarning hisobiy koeffitsienti.
Koeffitsientlar quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
(5)

---

(I guruh HK uchun)
(7)
(II va III guruh HK uchun) (8)
Bu yerda:
– iyulda soat 13-00 dagi o‘rtacha harorat; 17
– aerodromning dengiz sathiga nisbatan balandligi; H=400m
– SUQTning o‘rtacha bo‘ylama kesimi.=0.006
K
t
=1+0.01*(1.07*17-18+0.0065*400)=1.0279 
𝐾
𝐻
=1+0.07*
400
300
=1.19(3) 
𝐾
𝑖
=1+8*0.006=1.048 
𝐿
𝑢𝑐ℎ𝑖𝑠ℎ
=2200*1.0279*1.09(3)*1.048=2590,33 metr 
“Qo‘nish” sxemasi uchun SUQTning kerakli uzunligi quyidagi formuladan 
topiladi:
(9) 
– hisobiy sharoitlarda qo‘nish uchun SUQTning kerakli uzunligi;
– standart sharoitlardagi SUQT uzunligi Ту-154 2400m
– bir vaqtning o‘zida havoning hisobiy harorati va aerodromning 
joylashish balandligidagi havo bosimini hisobga oluvchi tuzatish koeffitsienti.
koeffitsient quyidagi foyrmula yordamida aniqlanadi:
(10)
Bu yerda:
– aerodromning joylashish balandligiga ko‘ra, 4-jadval bo‘yicha qabul 
qilinadigan havo bosimi (mm), P =725 mm
𝐾
𝑝𝑡
=2.64*
270+1.07∗17
725
=1,05 
𝐿
𝑞𝑜′𝑛𝑖𝑠ℎ
=2400*1.048*1.05=2640,96 metr 
𝑿𝑼𝑳𝑶𝑺𝑨: SUQT ni qabul qilishda qo’nish va uchish masofalaridan eng uzun 
yo’lak tanlab olindi. Shunda SUQTning uzunligi 2640,96 metr qilib loyihalanadi. 
Bundan Aerodrom “Б” sinfga tegishli ekanligi kelib chiqdi.
 

---

4-jadval