L, M va boshqa qobiq elektronlarida
𝜎 ancha kichik bo‟ladi. Hisoblashlardan
K, L qobiqlar uchun aniqlangan, kesimlar quyidagicha:
va
; ya‟ni
metallarda erkin elektronlar mavjudligi
uchun ulardagi fotoeffekt jarayonlari yuqorida qaralgan fotoeffektdan farq qiladi.
Bunda atomdan urib chiqarilgan elektronning kinetik energiyasi quyidagicha
yoziladi:
(5)
-elektronning metaldan chiqish ishi. (5) tenglama Eynshteyn tenglamasi
deyiladi. Metaldagi erkin elektronlar uchun bog‟lanish energiyasi
, u vaqtda:
(6)
Demak fotoeffekt hodisasi
dan boshlab yuz berishi mumkin.
da
bo‟ladi. Bu ifoda fotoeffekt hosil bo‟lishining chegaraviy energiyasini
bildiradi, ya‟ni bunda elektronning atomdan chiqish ishi uning bog‟lanish
energiyasiga teng bo‟ladi. Shu energiyaga mos keluvchi gamma-kvant to‟lqin
uzunligi fotoeffektning qizil chegarasi deyiladi va quyidagicha aniqlanadi:
va
𝜆
(7)
Yoki
, u vaqtda 𝜆
.
Bundan ko‟rinadiki, elektronlarning metallardan chiqish ishini aniqlab,
fotoeffektning berilgan metall uchun qizil chegarasi
𝜆
ni topish mumkin.
Fotoeffekt xodisasi to‟lqin uzunligi 1-S Aº bo‟lgan xarakteristik rentgen nurlari
yoki to‟lqin uzunligi
𝜆
bo‟lgan
𝛾-nurlari ta‟sirida xosil bo‟lishi mumkin.
Shunday qilib,
𝛾-kvant modda orqali o‟tganda kichik energiyalarda (
) fotoeffekt jarayoni asosiy rol o‟ynaydi.
energiyalar soxasida kompton effekti xosil bo‟ladi.
bo‟lganda elektron-pozitron jufti xosil bo‟ladi. Bunda
va
lar
𝛾 -kvant
energiyasining chegaralari bo‟lib, turli moddalar uchun turlicha qiymatga ega.
Masalan, alyuminiy uchun
va
; qo‟rg‟oshin uchun
va
va b.
Dostları ilə paylaş: