Rahmatov holmuhammadnig diskrit tuzilmalari fanidan mustaqil ishi

AL-XORAZIMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG’ONA FILIALI
619-22 GURUH TALABASI
RAHMATOV HOLMUHAMMADNIG
DISKRIT TUZILMALARI FANIDAN
MUSTAQIL ISHI

Topshirdi : H Rahmatov

Qabul qildi : N. Botirova
____________

Mavzu: N-orinli predikatlar

1. 
   Predikat tushunchasi.
   
2. 
   N - o’rinli predikatlar. Ularga misollar
   
3. 
   Predikatlar mantiqining formulasi
   
4. 
   Xulosa.
   

1). Predikat tushunchasi. Mantiq algebrasida mulohazalar faqatgina chin yoki yolg‘on qiymat qabul qilishi nuqtai nazaridan qaralib, mulohazalarning tuzilishiga ham, hattoki, mazmuniga ham e ’tibor berilmaydi. Ammo fanda va amaliyotda mulohazalarning tuzilishi va mazmunidan kelib chiqadigan xulosalardan (natijalardan)
foydalaniladi. Masalan, «Har qanday romb parallelogrammdir; ABC D - romb; demak, ABCD - parallelogramm».Asos (shart) va xulosa mulohazalar mantiqining elementar mulohazalari bo'ladi va ulami bu mantiq nuqtai nazaridan bo‘linmas, bir butun deb va ulaming ichki tuzilishini hisobga olmasdan qaraladi. Shunday qilib, mantiq algebrasi mantiqning muhim qismi bo‘lishiga qaramasdan, ko‘pgina fikrlarni tahlil qilishga qodir (yetarli) emas. Shuning uchun ham mulohazalar mantiqini kengaytirish masalasi vujudga keldi, ya’ni elementar mulohazalarning ichki tuzilishini ham tadqiq eta oladigan mantiqiy sistemani yaratish muammosi paydo bo‘ldi. Bunday sistema mulohazalar mantiqini o'zining bir qismi sifatida butunlay o ‘z ichiga oladigan predikatlar mantiqidir.
Ta’rif: Tarkibida erkin o’zgaruvchilar qatnashib, bu o’zgaruvchilarning qabul qilish mumkin bo’lgan qiymatlarida muloxazaga aylanadigan darak gapga predikat deyiladi. Predikatlar mantiqi an’anaviy formal mantiq singari elementar mulohazani subyekt va predikat qismlarga bo‘ladi. Subyekt — bu mulohazada biror narsa haqida nimanidir tasdiqlaydi; predikat - bu subyektni tasdiqlash.
Masalan, «5 - tub son» mulohazada «5» - subyekt, «tub son» - predikat. Bu mulohazada «5» «tub son bo‘lish» xususiyatiga ega ekanligi tasdiqlanadi. Agar keltirilgan mulohazada ma’lum 5 sonini natural sonlar to‘plamidagi x o‘zgaruvchi bilan almashtirsak, u holda «X - tub son» ko‘rinishidagi mulohaza shakliga ega bo‘lamiz. x o‘zgaruvchining ba’zi qiymatlari (masalan, x=13, x=3, x = 19) uchun bu shakl chin mulohazalar va x o ‘zgaruvchining boshqa qiymatlari (masalan, л: =10, x= 20) uchun bu shakl yolg‘on mulohazalar beradi. Ravshanki, bu shakl bir ( x ) argumentli funksiyani aniqlaydi va bu funksiyaning aniqlanish sohasi natural sonlar to‘plami ( N ) hamda qiymatlar sohasi {1, 0} to‘plam bo‘ladi.