Atom yadrosi va elementar zarrachalar fizikasi, tezlashtiruvchi texnika


Gamma-nurlarni o‟lchaydigan asboblar



Yüklə 1,85 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə46/50
tarix18.05.2023
ölçüsü1,85 Mb.
#116100
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   50
54baf52fc97007b313abf5d9abaa5d06 « DOZIMETRIYANING ZAMONAVIY MUAMMOLARI VA AMALIY TATBIG‟I » FANIDAN O„QUV-USLUBIY M A J M U A

3. Gamma-nurlarni o‟lchaydigan asboblar. 
𝛾-kvantlar schyotchigi. 𝛾-kvantlar schyotchik devorlarida fotoeffekt, kompton 
effekt xodisalari yuzaga kelishidan hosil bo‟ladigan ikkilamchi elektronlar orqali 
qayd qilinadi. 
𝛾-schyorchiklar effektivligi elektronning hosil bo‟lishi va uning 
schyotchikning ishchi hajmiga chiqishi ehtimoliyati bilan aniqlanadi. Bunday 
ehtimoliyat kichik bo‟lganligi sababli, 
𝛾-schyotchiklar effektivligi-E
D
1-2% ga 
yetadi. 
Schyotchiklar effektivligini oshirish uchun schyotchiklar devorlari misdan 
yoki mis qoplanganshishadan yasaladi. Schyotchikning 
effektivligi E
D
schyorchikning nurlar oqimiga nisbatan qanday joylashganligiga (orientatsiyasiga) 
ham bog‟liq bo‟ladi. Detektor effektivligi E
D
va o‟lchov qurilmasi effektivligi – E 
hisoblashda bir necha faktorlarni hisobga olishga to‟g‟ri keladi. 
Amalda ko‟p vaqtlarda 
𝛾-kvantlar aktivligi manbadan chiqayotgan 𝛾-kvantlar 
soni orqali aniqlanadi. Quyida gamma-kvantlarni o‟lchaydigan ayrim detektorlarni 
ko‟rib chiqiladi. 
Geyger-Myuller schyotchiklari. Schyotchik effektivligi E
D
ni aniqlashda 
schyotchikka tushgan 
𝛾-nurlarning schyotchik devorlari moddasi bilan ta‟sirlashib, 
fotoeffekt, kompton effekt hosil qilishida schyotchik devoir moddasi atomlaridan 
ajralgan elektronlarning chopish masofasi schyotchik devoir qalinligi d-dan kichik 
deb hisoblab, E
D
ni quyidagi formula orqali hisoblash mumkin. 
(1) 
Bu formulada 



𝛾-kvantlarning schyotchik devori moddasida 
yutilishi koeffitsienti, 


-elektronlarning schyotchik devori moddasida 
chopish masofasi f, K, j – lar fotoeffekt, kompton effekt, elektron-pozitron jufti 
hosil bo‟lishidagi elektronlar uchun. 
Detektor effektivligi 
o‟lchanayotgan 
𝛾-kvantlarning energiyasi
-ga 
bog‟liq. Katta energiyadagi 
𝛾-kvantlar uchun (1) formuladagi f-koeffitsientlar 
birga yaqin bo‟ladi, ularni hisobga olmaslik mumkin. Agar o‟lchanayotgan 


radioaktiv manba va schyotchik orasidagi masofa – b schyotchik o‟lchamidan katta 
bo‟lganda geometric factor G quyidagicha aniqlanadi: 
-schyotchikning ko‟ndalang kesim yuzasi energiyasi kichik 𝛾-nurlar 
o‟lchanganda schyotchik (окошкаси) darichasi 
𝛾-nurlarni kam yutadigan 
moddadan yasaladi yoki 
𝛾-preparat schyotchikning ichiga ishchi hajmiga 
joylashtiriladi. 

Yüklə 1,85 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   50




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin