Atom yadrosi va elementar zarrachalar fizikasi, tezlashtiruvchi texnika



Yüklə 1,85 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə47/50
tarix18.05.2023
ölçüsü1,85 Mb.
#116100
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   50
54baf52fc97007b313abf5d9abaa5d06 « DOZIMETRIYANING ZAMONAVIY MUAMMOLARI VA AMALIY TATBIG‟I » FANIDAN O„QUV-USLUBIY M A J M U A

Ssintillyatsion schyotchiklar. Z ning ortishi bilan 
𝛾-nurlarning modda bilan 
o‟zaro ta‟sirlashish ehtimoliyati ortadi. 
𝛾-kvantlarni qayd qilishda NaJ(tr), CsJ(Eu) 
va CaF
2
kristallarini ishlatish qulay, qurilmaning o‟lchash effektivligi. 
Agar schyotchikka gamma-kvantlar oqimi parallel holda tushsa (manba va 
schyotchik orasidagi masofa katta bo‟lganda), u vaqtda schyotchik effektivligi 
quyidagicha aniqlanadi: 
Formula orqali aniqlanadi. Bunda 
-kristall qalinligi. Agar manba va 
schyotchik orasidagi masofa katta bo‟lmasa, schyotchik effektivligi quyidagi ifoda 
orqali aniqlanadi: 

- 𝛾-kvantning kristallda o‟tgan masofasi, - 𝛾-kvantning yutilish 
koeffitsienti, 

𝛾-manbadan kristall ko‟rinadigan gavdoli burchak gamma 
kvantlar energiyasi 
ortishi bilan 
kamayadi. 
bo‟lgandan so‟ng 
juft hosil bo‟lishi tufayli yana ortadi 38x28 mm o‟lchamdagi kristall uchun 
bo‟lganda
bo‟ladi. 
Yarim o‟tkazgichli schyotchiklar. Oxirgi yillarda 
𝛾-kvantlarni qayd qilishda 
Ge (Li) yarim o‟tkazgichli schyotchiklar ishlatilmoqda. Bu schyotchiklar ayniqsa 
spektrometriyada muvaffaqqiyat bilan foydalaniladi. Bu schyotchiklarning 
energiya bo‟yicha yuqoti ajrata olish qobiliyatiga ega. Bu esa turli radioaktiv 
izotoplarni ularning gamma-nurlari energiyalari bo‟yicha aniqlashga imkon beradi. 
Lekin, bunday schyotchiklar o‟lchami kichik, bir necha o‟n santimetr kublarda. Bu 
esa yuqori effektivlik talab qilinganda ularni ishlatishni qiyinlashtiradi. 
Trekli (izli) asboblar. Vilson kameralari, diffusion kameralar gamma 
kvantlarni qayd qilishda ishlatilmaydi.
Fotoemulsiyalar dozimetriyada keng ishlatiladi. 
 
1. UD-11 xilidagi dozimetrlar to‟plami. 


Individual 
dozani 
o‟lchaydigan 
dozimetrlar 
dastlabki 
radiatsion 
jarohatlanishda diagnostika uchun kishilar olgan nurlanishni individual nazorat 
qilishga mo‟ljallangan. UD-11 dozimetrlar to‟plamiga 500 ta dozani o‟lchaydigan 
UD-11 dozimetrlar, UY-o‟lchash qurilmasi, ikkita ta‟minlash kabeli kiradi 
(o‟zgaruvchan tok manbaiga ulanadigan kabel va doimiy tok olinadigan 
akkumulyatorga ulangan kabel). Dozimetrlar to‟plami massasi 36 kg. Individual 
dozani o‟lchaydigan UD-11 dozimetr gamma nurlanish va gamma-neytron aralash 
nurlanishning yutilgan dozasini 10 raddan to 1500 radgacha bo‟lgan oraliqda 
o‟lchaydi. O‟lchashlar xatosi 15 % dan oshmaydi. Nurlanishdan so‟ng 6 soat, 14 
soat o‟tgandan keyin o‟lchanganda ham xato 15 % dan oshmaydi. Har bir UD-11 
dozimetrning massasi 25 g. 
Nurlantirilgan dozimetr UD-11 dozani o‟lchayotgan qurilmaning ko‟rsatishini 
15 % xato bilan ko‟rsatadi. UD-11 dozimetr konstruktsiyasi dozimetr korpusi, 
shisha plastinkani ushlagichdan (detektor ushlaydi) iborat. Ushlagichda 
dozimetrning to‟plamidagi tartib raqami va individual o‟lchagichning tartib raqami 
yozilgan bo‟ladi. UD-11 dozimetr korpusida radioaktiv moddalar bilan ishlaydigan 
kishilar dozimetrni kistasiga maxkamlab qo‟yishi uchun petle shaklidagi shnur 
bo‟ladi. UD-11 individual dozimetrning tuzilishi 4- rasmda ko‟rsatilgan. O‟lcham 
qurilmasining ko‟rinishi 4 a-rasmda keltirilgan. 

Yüklə 1,85 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   50




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin