Atom yadrosi va elementar zarrachalar fizikasi, tezlashtiruvchi texnika



Yüklə 1,85 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə49/50
tarix18.05.2023
ölçüsü1,85 Mb.
#116100
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   50
54baf52fc97007b313abf5d9abaa5d06 « DOZIMETRIYANING ZAMONAVIY MUAMMOLARI VA AMALIY TATBIG‟I » FANIDAN O„QUV-USLUBIY M A J M U A

4. 
DP-22B dozimetrlar to‟plami. DP-22B dozimetrlar to‟plami 
nurlanish dozasini o‟lchashga mo‟ljallangan. Gamma-nurlanish doza quvvati 0,5 
dan 200 rentgen/soat (r/s) gacha bo‟lganda 2 dan 20 P gacha oraliqda nurlanish 
dozasini o‟lchaydi. O‟lchash xatosi 10 % dan oshmaydi. Dozimetrning o‟z-o‟zidan 
zaryadlanishi 4 r/sut dan oshmaydi. Dozimetr -40 dan +50C gacha bo‟lgan 
temperaturada ishlaydi, havoning nisbiy namligi 98 % bo‟lishi kerak. 
Dozimetrning uzluksiz ish soati 30 soat. Bir dozimetrning massasi 50 g. 
Dozimetrlar to‟plamining massasi 5,6 kg. 
DP-22B dozimetrlar to‟plamiga to‟g‟ridan-to‟g‟ri ko‟rsatadigan 50 ta DKP-
50-A dozimetrlari, 3D-5 zaryad qurilmasi, futlyar, texnik xujjatlar kiradi. DP-22B 
dozimetrini ishlatishdan oldin to‟plamga kirgan asboblarning ishlashi tekshirib 


ko‟riladi. DKP-50-A dozimetrini ishga tayyorlash uchun dozimetrning changdan 
himoya qiladigan qalpoqchasi vinti ochiladi hamda “Заряд” knopkasi qalpoqchasi 
ochiladi. “Заряд” ushlagichi soat strelkasiga qarshi buralib chiqariladi. Dozimetr 
gnezdoga o‟rnatiladi, gnezdo tubiga suyantiriladi. O‟lchovchi kishi okulyarda 
kuzatilgan xolda “Заряд” ushlagichni soat strelkasi bo‟yicha burash bilan dozimetr 
shkalasidagi soyani nol holatga keltiradi. So‟ng changdan himoyalaovchi 
kalpachok dozimetr asosida buraladi (навенгевается). 
Dozimetr ko‟rsatishi tolaning vertical holatda bo‟lganida yorug‟lik (на свету) 
bilan o‟lchanadi. 
Dozimetr ishlaydigan vaqtda zaryadlangan xolda, quruq binoda, +20C 
temperaturada, vertical holatda saqlanishi kerak. 
DP-22B dozimetrlar to‟plami 6-rasmda ko‟rsatilgan. 
Bundan tashqari individual dozimetrlar KID-4, KID-6, IFKU, UKS kabi 
rusumlari keng ishlatiladi. 
Dozani hisoblash va himoyalanishga doir masalalar. 
1-masala. Gamma-nurlanuvchi nuqtaviy manba Co
60
ning aktivligi 1 Ku. 
Uning 1 m masofada hosil qilgan doza quvvati topilsin 
Berilgan:
Yechish. 
Co
60
-nuqtaviy manbaa 
P-? 
Nuqtaviy gamma-manbaning 
doza quvvati quyidagi formula orqali 
aniqlanadi: 
(1) 
(1) - formulada P-doza quvvati
-ionizatsion doimiylik bo‟lib, uning 
qiymati jadvaldan olinadi,
larda. 
Endi son qiymatlarni (1) formulaga qo‟yib hisoblansa, quyidagi doza quvvati hosil 
bo‟ladi 
Yoki birliklar orqali quyidagicha hisoblanadi: 


Demak Co
60
ning 1m masofada hosil qilgan doza quvvati 1,35 P/soat ga teng. 
2-masala. 
Aktivligi 1 Bk bo‟lgan Po
210
ning masofasi topilsin. 
Berilgan:
(Po
210
)T
1/2
=138 sutka=138*24*3600 sek=1192*32*10
2
sek 
A=1 Bk 
M=210 – massa soni 
m-? 
Ma‟lumki, aktivlik quyidagi formula orqali aniqlanadi. 
𝜆 (1) 
Bunda N-radioaktiv yadrolar soni, 
𝜆-radionuklidning yemirilish doimiyligi. 
(2) 
𝜆
(3) 
𝜆
(4) 
(4) formuladan. Po
210
radionuklidning massasini topish mumkin. 
(5) 
(5) formulada M – Po
210
ning massa soni 5 
- Avogadro 
soni. 
3-masala.
1 g Ra
226
ning aktivligi topilsin. 


Berilgan: 
M=1g
M=226 
A-? 
Yechish.ma‟lumki aktivlik quyidagi formula orqali aniqlanadi. 
𝜆 (1) 
Bu formulada 
𝜆-berilgan radionuklidning yemirilish doimiyligi; -berilgan 
radionuklid yadrolari soni. 
𝜆
va
(2) 
-Avogadro soni, 
(1) formulaga N-ning ifodasi qo‟yilsa, A uchun quyidagi ifoda hosil bo‟ladi. 
(3) 
(2) formulaga son qiymatlari qo‟yib, A-ni hisoblash mumkin. 
4-masala. 
Bir marta nurlanish dozasi D
o
=200 P. Nurlanishdan so‟ng 20 sutka o‟tgach 
effektiv doza D
ef
topilsin. 
Berilgan:
D
o
=200 P 
T=20 sutka 
D
effi
-? 
Maks 15 rasm.grafik 
Yechish. 


15-rasmdagi grafikdan 20 sutka uchun 
𝛼 koeffitsientining qiymati topiladi. 
a=0,7. 
Endi effektiv doza formulasidan effektiv doza 
Ko‟p marta nurlantirilganda effektiv doza 
quyidagi formula orqali 
hisoblanadi. 
Bunda D-ko‟p marta nurlantirilgandagi yig‟indi doza; b esa D uchun a-kabi 
koeffitsient, 16-rasmdagi grafikdan qiymati olingan. 
5-masala. Bir marta nurlanishdagi doza 
. Bundan keyingi nurlanish 
15 sutka davomida bo‟lib, har sutkada nurlanish dozasi 10P. effektiv doza 
topilsin. 
Berilgan 
Yechish. 
15 va 16 rasmlarda keltirilgan 
grafiklardan foydalanamiz: 
a=0,78 
B=9 
U vaqtda



Yüklə 1,85 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   50




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin