Biologik faol kompleks birikmalar



Yüklə 0,74 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/7
tarix21.05.2023
ölçüsü0,74 Mb.
#118597
1   2   3   4   5   6   7
Biologik faol kompleks birikmalar Xalillayev M.I.

3. 
Atsidokomplekslar. 
Ligandlari 
kislota 
qoldiqlaridan 
iborat 
koordinatsion birikmalar atsidokomplekslar deb ataladi. 
Masalan, K
4
[Fe(CN)
6
]: atsidokomplekslarda bir nechta xil kislota qoldig‘i 
ham bо‘lishi mumkin. Masalan, K
2
[Pt(NO
2
)
4
Br
2
]. 
Qо‘shaloq tuzlar ham atsidokomplekslar jumlasiga kiradi. Qо‘shaloq 
tuzlar bilan haqiqiy koordinatsion birikmalar orasidagi ayirma shundaki, qо‘shaloq tuz 
suvda eritilganda о‘z tarkibidagi ionlari parchalanib ketadi. Masalan, karnallit KCl · 
MgCl
2
· 6H
2
O ni K[MgCl
3
] tarkibli koordinatsion birikma deb qarash mumkin. Agar 
bu modda barqaror koordinatsion birikma bо‘lganida edi, eritmada K
+
va MgCl
3
-
ionlariga parchalanardi, vaholanki, karnallit suvda eritilganda K
+
, Mg
+2
va Cl
– 
ionlarini hosil qiladi. 


Demak, qо‘shaloq tuzlar suvdagi eritmalarda nihoyatda beqaror 
atsidokomplekslardir. 
4. Poligalogenidlar. Markaziy ioni va ligandlari galogenlardan iborat 
koordinatsion birikmalar poligalogenidlar deb ataladi. Masalan : K[JJ
2
] ; K[Icl
4
]; 
K[BrCl
2
]. 
5. Polikislotalar. Bularni kislota molekulasiga shu yoki boshqa 
kislotaning angidriti kelib qо‘shilgan mahsulotlar deb qarash mumkin. 
H
2
S
2
O
7
ham polikislotalar, chunki u H
2
SO
4
ni SO
3
bilan tо‘yintirilganda 
hosil bо‘ladi. 
Xromning H
2
CrO
2
· CrO
3
, H
2
CrO
4
· 2CrO
2
va H
2
CrO
4
· 3CrO
3
tarkibli 
polikislotalari ma’lum. Polikislotalar hosil qiluvchi oddiy kislotalar jumlasiga H
3
PO
4

H
4
SiO
4
, H
3
BO
3
, H
2
MoO
4
, H
2
WO
4
, HVO
3
va boshqalar kiradi. 
Biror kislotaga shu kislotaning angidriti kelib qо‘shilishdan hosil bо‘lgan 
polikislotalar i z o p o l i k i s l o t a l a r deb ataladi. 
Agar biror kislotaga boshqa kislota angidriti kelib qо‘shilsa, 
geteropolikislota hosil bо‘ladi. Masalan, H
2
WO
4
· 3WO
3
izopolikislota uchun, H
3
BO
3
· 12 WO
3
· nH
2
O esa geteropolikislota uchun misol bо‘la oladi. 
Biror kislotadan hosil bо‘lgan izopolikislotaning kuchi shu kislota 
kuchidan ortiq bо‘ladi. Masalan, H
2
CrO
4
ning dissotsilanish konstantasi K
2
= 3 · 10 
–7
,
bixromat kislota H
2
Cr
2
O
7
niki esa K
2
= 2 · 10 
–2
dir. Geteropolikislota tuzi — 
ammoniy fosfor molibdat (NH
4
)
3
H
4
[P (Mo
2
O
7
)
6
] ni dastlab 1826 yilda Y. Berselius 
olgan. 
Bu moddalarning tuzilishi haqidagi nazariyalarni Miolata, Rozengeym, 
Pfeyffer yaratdilar. Keyinchalik V.I.Spitsin va boshqalar polikislotalarning tuzilish 
nazariyasini takomillashtirdilar. 
6. Siklik kompleks birikmalar. Ichki sferasida siklli koordinatsion 
birikmalar siklik birikmalar deb ataladi. 
Ley 1904 yilda ikki valentli mis tuzlari α – aminosirka kislota glikokol 
(glitsin) bilan zangori rangli mis glikokolyat hosil qilishini kuzatadi. Mis 
glikokolyatning suvdagi eritmasi elektr tokini yomon о‘tkazadi.. 


Leyning fikricha glikokolyat hosil bо‘lish reaksiyasi quyidagicha boradi : 
Hosil bо‘lgan moddada glikokol molekulalarining karboksil gruppasidagi 
vodorod atomlari misga almashinib, u bilan asosiy valentlik hisobiga bog‘lanadi; 
undan tashqari mis atomi ikkita glikokol molekulasidagi ikkita azot atomi bilan 
qо‘shimcha valentlik orqali ham birikadi. Shunday qilib, bunda besh a’zoli ikkita halqa 
bо‘ladi. 
Bu kabi birikmalar
Yüklə 0,74 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin