Psixodiaqnostika

E.ġEFFER  və  R.BELLĠN  PARĠ METODĠKASI 
T.B. NeĢeret tərəfindən adaptasiya olunmuĢdur 
 
Ailə həyatı ananın gözü ilə 
 
PARĠ (parental attitude research instrument) metodikası valideynlərin 
(  hər  Ģeydən  əvvəl  anaların)  ailə  həyatının  (ailənin  rolunun)  müxtəlif 
tərəflərinə münasibətini öyrənmək üçün nəzərdə tutulmuĢdur.   
 Metodikada    valideynlərin    uĢağa  və  ailə  həyatına    münasibətinin 
müxtəlif  tərəflərini  əhatə  edən  23  aspekt  -  əlamət  müəyyən  olunmuĢdur. 

194 
 
Onlardan 8 əlamət  ailənin roluna olan münasibəti təsvir edir, 15 əlamət isə 
valideyn - uĢaq münasibətlərinə aiddir. Bu 15 əlamət 3 qrupa bölünür: 
I.Optimal emosional kontakt. 
II.UĢaqla həddindən artıq emosional distansiya (məsafə). 
III.UĢağa həddindən çox diqqət vermək. 
Bu Ģkalalar  aĢağıda verilmiĢ  Ģəkildədirlər:                            
                                    Ailə roluna münasibət 
8  əlamətin köməyi ilə təsvir olunur, onların  sorğu vərəqəsindəki 
nömrələri 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23: 
-qadınların  maraqlarının ailə çərçivəsi, sırf ailə qayğıları ilə 
məhdudluğu (3); 
-ana rolunda fədakarlıq (5); 
-ailə konfiliktləri (7);  
-valideynlərin  çox böyük avtoriteti (nüfuzu)  (11); 
-evdar qadın rolundan məmnun olmamaq (13); 
-ərin ―laqeydliyi‖ və ailə iĢlərinə qarıĢmaması (17); 
-qadının dominant rolu(19); 
-  ananın asılılığı və qeyri –müstəqilliyi (23); 
 
                                   Valideynlərin  uĢağa münasibəti 
I.Optimal  emosional  kontakt  (4  əlamətdən  ibarətdir,  onların  sorğu   
vərəqəsindəki nömrələri  1, 14, 15, 21): 
-səslə,  Ģifahi olaraq ifadə olunmaq həvəsi (1); 
-partnyorluq münasibətləri (14); 
-uĢağın aktivliyinin  inkiĢafı (15); 
-valideynlərlə uĢaq arasında bərabərləĢdirilmuĢ münasibətlər (21). 
II.  UĢaqla  həddindən  artıq  emosional    distansiya  (3  əlamətdən 
ibarətdir, onların  sorğu vərəqəsindəki nömrələri 8, 9, 16): 
-  tez hirslənmə,tündxasiyyətlilik (8); 
-soyuqluq, həddindən çox ciddilik (9); 
-uĢaqla kontaktdan yayınmaq (16). 
III.  UĢağa  həddindən  çox  diqqət  vermək  (8  əlamətdən  ibarətdir, 
onların sorğu vərəqəsindəki  nömrələri  2, 4, 6, 10, 12, 18, 20, 22) 
- həddindən artıq  qayğı, asılılıq münasibətlərinin qurulması (2); 
-müqavimətin  qırılması, iradənin boğulması (4); 
-təhlükəsizliyin təmin olunması, xətirə dəyməkdən ehtiyat etmək (6); 
-ailəxarici təsirlərin istisnası (10); 
-aqressiyanın  yatırılması (12); 
-seksuallığın  yatırılması (18); 
-uĢaq aləminə həddindən artıq müdaxilə (20); 
-uĢağın inkiĢafını sürətləndirmək arzusu (22). 

195 
 
Hər  bir  əlamət  ölçmək  qabiliyyəti  və  məzmunu  nöqteyi-nəzərindən 
tarazlaĢdırılmıĢ 5 müddəanın  yardımı ilə ölçülür. Bütövlükdə metodika 115 
mülahizədən ibarətdir. Mülahizələr müəyyən ardıcıllıqla yerləĢdirilib, cavab 
verən  onlara münasibətini aktiv və ya qismən razılıq və ya narazılıq Ģəklində  
bildirməlidir.  Cavabların  ballara  çevrilməsi  sistemi  metodikanın 
―açar‖ındadır.  Qiymətlərin  rəqəmlə  ifadə  olunmuĢ  cəmi  əlamətin  təzahür 
səviyyəsini  müəyyən  edir.  Beləliklə,  əlamətin  maksimal  göstərici  20, 
minimal 5; 18, 19, 20 - yüksək qiymətlərdir, 8, 7, 6, 5 isə uyğun olaraq aĢağı 
qiymətlərdir. Sorğu və cavab vərəqələri aĢağıda verilib. 
Birinci  növbədə    yüksək  və  aĢağı  qiymətlərin    analiz  edilməsi 
məqsədəuyğundur. 
 
   Təlimat:”Sizə  qarĢınızda  duran  suallar  uĢaqların  tərbiyə  edilməsi 
haqqında  valideynlərin  nə  düĢündüyünü  aĢkara  çıxarmağa  yardım 
göstərəcəkdir. Burada düzgün və səhv cavablar  yoxdur, belə ki, hər bir kəs 
öz baxıĢlarına görə haqlıdır. .Dəqiq və düzgün cavab verməyə çalıĢın. 
     Bəzi suallar sizə eyni görünə bilərlər. Əslində, bu belə deyil. Bəzi 
suallar  bir-birinə  oxĢar  olsalar  da,  eyni  deyildirlər.  Bu  uĢaqların  tərbiyəsinə 
olan  baxıĢlarda  mümkün  olan,  hətta  ən  kiçik  fərqləri  təyin  etmək  üçün 
edilmiĢdir. 
Sual vərəqəsinin doldurulmasına təqribən 20 dəqiqə vaxt tələb olunur. 
Cavabları  çox  düĢünməyin,  sürətlə  cavab  verin,  ağlınıza  gələn  ilk  cavabı 
verməyə çalıĢın. 
Hər bir müddəa  qarĢısında  A a  b B hərfləri yerləĢir, onları verilmiĢ 
müddəanın  düzgünlüyündən əmin oldugunuz halda seçmək lazımdır: 
A- bu müddəa ilə tam razısınız; 
a- bu müddəa ilə narazı  olmaqdan daha çox razısınız;  
b-bu müddəa ilə razı olmaqdan daha çox narazısınız; 
B- bu müddəa ilə tam narazısınız; 
 
Özünüz haqqında məlumat verin: 
YaĢınız  
Cinsinız  
Təhsiliniz 
Ġxtisasınız 
UĢaqların sayı və yaĢı 
1. 
Əgər uĢaqlar öz baxıĢlarını düzgün hesab edirlərsə, onlar                            
valideynlərin baxıĢları ilə razılaĢmaya bilərlər 
A a b B 
2 
YaxĢı ana övladını ən kiçik incikliklərdən və 
çətinliklərdən  qorumalıdır 
A a b B 
3 
YaxĢı ana üçün ev və ailə həyatda ən vacib olanlardır 
A a b B 
4 
Bəzi uĢaqlar o qədər pisdirlər ki, onların öz xeyri üçün 
A a b B 

196 
 
onları böyüklərdən qorxmağı öyrətmək lazımdır 
5 
UĢaqlar özlərinə hesab verməlidirlər ki,valideynlər onlar                                     
üçün çox  Ģey  edirlər 
A a b B 
6 
Körpə uĢağı çimizdirərkən möhkəm tutmaq lazımdır ki,                                
sürüĢub yerə düĢməsin 
A a b B 
7 
O insanlar  ki,  yaxĢı  ailədə anlaĢılmazlıqların olmadığını                    
düĢünürlər, deməli, həyatın nə olduğunu bilmirlər 
A a b B 
8 
UĢaq böyüyəndə, ciddi tərbiyə olunduğuna görə 
valideynlərinə təĢəkkür edəcək 
A a b B 
9 
Bütün  günü  uĢaqla olmaq əsəb pozğunluğuna səbəb ola 
bilər 
A a b B 
10 
UĢaq öz valideynlərinin nöqteyi-nəzərinin doğru olub-
olmaması haqqında düĢünməsə daha yaxĢıdır 
A a b B 
11 
Valideynlər uĢaqlarda özlərinə tam inam tərbiyə 
etməlidirlər 
A a b B 
12 
UĢağı səbəbindən asılı olmayaraq dalaĢmaqdan çəkinməyi                     
öyrətmək lazımdır 
A a b B 
13 
Evdarlıqla məĢğul olan ana üçün ən pis  Ģey, öz 
vəzifələrindən asanlıqla ayrıla bilməyəcəyini hiss 
etməkdir 
A a b B 
14 
Valideynlər üçün uĢaqlara uyğunlaĢmaq daha asandır, 
nəinki əksinə 
A a b B 
15 
UĢaq həyatda çoxlu lazımlı Ģeyləri öyrənməlidirdır, buna 
görə də o, qiymətli vaxtını itirməməlidir 
A a b B 
16 
UĢağın yalanına bir dəfə  göz yumsanız, onda uĢaq bunu 
həmiĢə  edəcək 
A a b B 
17 
Atalar  uĢaqların tərbiyə olunmasına  mane olmasaydılar, 
analar  uĢaqların öhdəsindən daha yaxĢı gələrdilər 
A a b B 
18 
UĢağın yanında cinsi məsələlərdən danıĢmaq olmaz 
A a b B 
19 
Əgər ana evi idarə etməsəydi, ər və uĢaqların həyatı daha                              
az mütəĢəkkil olardı 
A a b B 
20 
Ana uĢaqlarının  nələr düĢündüyünü öyrənmək üçün  hər 
bir vasitəyə əl atmalıdır 
A a b B 
21 
Əgər valideynlər  öz uĢaqların iĢləri ilə çox 
maraqlansaydılar, onda uĢaqlar daha  yaxĢı və xoĢbəxt 
olardılar 
A a b B 
22 
UĢaqların çoxu artıq 15 aylığından baĢlayaraq təbii 
ehtiyaclarının öhdəsindən müstəqil gəlməyi 
bacarmalıdırlar 
A a b B 
23 
Gənc ana üçün ən çətin Ģey uĢağın tərbiyəsinin ilk 
illərində  tək qalmaqdır 
A a b B 

197 
 
24 
UĢaqlara ailənin həyatı haqqında öz fikirlərini söyləmək 
üçün imkan vermək lazimdır (hətta onlar ailədəki həyatı 
düzgün hesab etməsələr də)  
A a b B 
25 
Gənc  ana  öz  uĢağının  həyatdan  məyus  olmaması  üçün                                       
hər nəyə əl atmalıdır 
A a b B 
26 
Qayğısız həyat sürən qadınlar oqədər də yaxĢı ana 
olmurlar 
A a b B 
27 
UĢaqlarda əmələ gəlməyə baĢlayan acıdilliyi, 
qərəzkarlılığı vaxtında kökündən ləvğ eləmək lazımdır 
A a b B 
28 
Ana öz xoĢbəxtliyini uĢağın xəĢbəxtliyinə qurban 
verməlidir 
A a b B 
29 
Bütün gənc analar uĢaq saxlamaqda təcrübəsiz 
olduqlarından  narahatdırlar 
A a b B 
30 
Ər və arvad öz hüqüqlarını sübut ətmək üçün ara-sıra                           
dalaĢmalıdırlar 
A a b B 
31 
Ciddi rejimdə böyüyən uĢaqlarda xarakterinə güclü 
xarakter  inkiĢaf edir 
A a b B 
32 
Analar çox vaxt uĢaqlarla olmaqdan elə yorulub təngə 
gəlirlər ki,                  onlarla artıq bir dəqiqə belə qala 
bilməyəcəklərini düĢünürlər 
A a b B 
33 
Valideynləri uĢaqlarının qarĢısında pis təsvir etmək olmaz  A a b B 
34 
UĢaqlar öz valideynlərinə baĢqalarından daha çox hörmət 
etməlidirlər 
A a b B 
35 
UĢaq öz problemlərini dalaĢmaq yolu ilə həll etməkdənsə, 
öz valideynlərinə və ya müəllimlərinə kömək üçün  
müraciət etməlidir 
A a b B 
36 
Daim uĢaqlarla olan ana belə qənaətə gəlir ki, onun 
bacarıq və qabiliyyətləri tərbiyə vermək imkanlarından  
üstündür (mən  ... ola bilərdim, amma...) 
A a b B 
37 
Valideynlər öz hərəkətləri ilə uĢaqların rəğbətini 
qazanmalıdırlar 
A a b B 
38 
Uğurlar qazanmaq üçünöz qüvvələrini sınamayan uĢaqlar 
bilməlidirlər ki,  sonra həyatda uğursuzluqlarla qarĢılaĢa 
bilərlər 
A a b B 
39 
UĢağın problemləri haqqında onunla danıĢan vallideyinlər                    
bilməlidir ki, uĢağın iĢlərinə qarıĢmamaq, onu  rahat 
buraxmaq daha yaxĢıdır 
A a b B 
40 
Eqoist olmaq istəməyən ərlər ailə həyatında iĢtirak 
etməlidirlər 
A a b B 
41 
Qız və oğlan uĢaqlarının bir-birilərini çılpaq görmələrinə 
yol vermək olmaz 
A a b B 

198 
 
42 
Əgər qadın problemləri müstəqil həll etməyə hazırdırsa, 
bu  həm uĢaqlar, həm də ər üçün yaxĢıdır 
A a b B 
43 
UĢağın valideynlərindən gizli sirri olmamalıdır 
A a b B 
44 
Əgər sizin ailədə uĢaqların sizə, sizin isə uĢaqlara lətifə 
danıĢmağı  adi haldırsa, deməli bir çox məsələləri  sakit, 
konfliktsiz çözə bilərsiniz 
A a b B 
45 
UĢağın tez  ayaq  açmağı onun inkiĢafına müsbət təsir 
göstərir 
A a b B 
46 
Ananın uĢağa qulluq edilməsi və onun tərbiyəsi ilə bağlı  
bütün çətinliklərin öhdəsindən təkbaĢına gəlməsi yaxĢı 
deyil 
A a b B 
47 
Hər bir uĢağın həyata müstəqil baxıĢları və onları azad 
ifadə etmək imkanı olmalıdır 
A a b B 
48 
UĢağı çətin iĢlərdən qorumaq lazımdır 
A a b B 
49 
Qadın ev iĢləri ilə əyləncələr arasında seçim etməlidir 
A a b B 
50 
Ağıllı ata uĢağa rəhbərliyə hörmət etməyi öyrətməlidir 
A a b B 
51 
Çox az qadınlar yaxĢı tərbiyə verdiklərinə görə 
uĢaqlarından layiq olduqları təĢəkkürü alırlar 
A a b B 
52 
Əgər uĢaq bəlaya düçar olubsa, hər bir halda ana özünü                                          
günahkar hesab edir 
A a b B 
53 
Gən ailələrdə güclü hissiyyata baxmayaraq, əsəbiləĢməklə                             
nəticələnən  fikir ayrılıqları  həmiĢə olur 
A a b B 
54 
Hansı uĢaqlara ki, davranıĢ normalarına hörmət hissi 
təlqin oluhub, onlar yaxĢı, danıqlı, hörmətli adam olurlar 
A a b B 
55 
Bütün günü uĢağın tərbiyyəsi ilə  məĢğul olan ana, nadir                                 
hallarda sakit və təmkinli ola bilər 
A a b B 
56 
UĢaqlar  valideynlərinin baxıĢlarına zidd olan Ģeyləri 
evdən kənarda öyrənməməlidirlər 
A a b B 
57 
UĢaqlar bilməlidir ki, onların valideyinlərindən daha  
müdrik   insan yoxdur 
A a b B 
58 
BaĢqa uĢağa əl qaldıran uĢağa heç cürə bəraət 
qazandırmaq olmaz  
A a b B 
59 
Gənc analar ən çox evdə qaxılıb qalmalarına görə əzab 
çəkirlər 
A a b B 
60 
UĢaqları imtina etməyə və ikiüzlülüyə məcbur etmək pis                             
tərbiyə metodudur 
A a b B 
61 
Valideynlər uĢaqlara məĢğuliyyət tapmağı və asudə vaxtı                               
boĢ yerə sərf etməməyi öyrətməlidirlər 
A a b B 
62 
UĢaqlar kiçik problemlərlə valideyinləri bezdirirlər, bunun                             
qarĢısını əvvəldən almaq lazımdır 
A a b B 
63 
Ana  uĢaqlarına qarĢı boynuna düĢən vəzifələri  pis yerinə                         
A a b B 

199 
 
yetirirsə, onda bu o deməkdir ki, ata ailəni saxlamaq üçün                                         
boynuna düĢən vəzifələrini  yerinə yetirmir 
64 
Seksual məzmunlu uĢaq oyunları seksual cinayətlərə 
gətirib çıxara bilərlər 
A a b B 
65 
Hər Ģeyi ancaq ana planlaĢdırmalıdır, ona görə ki, 
təsərrüfatı necə idarə etmək lazım olunduğunu ancaq o 
bilir 
A a b B 
66 
Diqqətli ana uĢağının nə düĢündüyünü bilməlidir 
A a b B 
67 
UĢağının  dostları  ilə  görüĢlərdə,  rəqs  Ģənliklərində                                                      
və  s.  keçirdiyi  hisslər  haqqında  səmimi  söhbətlərini                                                            
dinləyən  və  təqdir  edən  valideyn  onların  sosial  inkiĢafını                                     
sürətləndirir 
A a b B 
68 
UĢaqların  ailə ilə münasibəti nə qədər  tez zəifləyirsə, 
uĢaqlar  öz  problemlərini bir o qədər tez həll etməyi 
öyrənirlər 
A a b B 
69 
Ağıllı analar imkan daxilində olan hər bir Ģeyi edirlər ki,                                              
uĢaq  anadan olana qədər və sonra yaxĢı Ģəraitdə olsun 
A a b B 
70 
UĢaqlar mühüm ailə məsələlərinin  həllində iĢtirak 
etməlidirlər 
A a b B 
71 
Valideynlər onların uĢaqları  çətinliyə düĢməsinlər deyə 
nə etmək lazım olduğunu bilməlidirlər 
A a b B 
72 
Çox qadınlar yaddan çıxarırlar ki, onların əsil yeri evdir 
A a b B 
73 
UĢaqların ana qayğısına ehtiyacı var, amma bəzən qayğı 
onlara çatmır 
A a b B 
74 
UĢaqlar onlara sərf etdiyi zəhmətə görə analarına qarĢı 
daha qayğıkeĢ və minnətdar olmalıdırlar 
A a b B 
75 
Anaların əksər hissəsi uĢaqlara xırda tapĢırıqlar verərkən                                
onu incitməkdən qorxurlar 
A a b B 
76 
Ailə həyatında bir çox elə məsələlər var ki, onları sakit                                          
müzakirə yolu ilə həll etmək olmaz 
A a b B 
77 
UĢaqların əksəriyyəti əslində olduğundan daha ciddi                                    
rejimdə tərbiyə olunmalıdır 
A a b B 
78 
UĢaqların tərbiyəsi-bu çətin bir iĢdir 
A a b B 
79 
UĢaqlar valideynlərinin düĢüncə tərzinə Ģübhə ilə 
yanaĢmamalıdırlar 
A a b B 
80 
UĢaqlar hamıdan daha çox valideynlərinə hörmət 
etməlidirlər 
A a b B 
81 
UĢaqları güləĢlə və boksa məĢğul olmağa məcbur etmək                                           
lazım deyil, belə ki, bu bədəndə ciddi fəsadlara və baĢqa                                              
problemlərə səbəb ola bilər 
A a b B 
82 
Anaların sevimli məĢquliyyətləri ilə məĢqul olmağa bir                                                                
A a b B 

200 
 
qayda olaraq boĢ vaxtlarının olmaması heç də yaxĢı hadisə 
deyildir 
83 
Valideynlər  bütün həyat məsələlərində uĢaqları                                                    
özləri ilə bərabərhüquqlu hesab etməlidirlər 
A a b B 
84 
UĢaq boynuna düĢən   iĢi görürsə ,deməli o,doğru yoldadır 
və xoĢbəxt olacaq 
A a b B 
85 
UĢaq qəmgin olanda onunla məĢğul olmamaq, sakit                                   
buraxmaq lazımdır 
A a b B 
86 
Hər bir ananın ən böyük arzusu - ərinin onu anlamasıdır 
A a b B 
87 
UĢaq tərbiyəsində  ən mürəkkəb momentlərindən biri                                    
seksual problemlərdir 
A a b B 
88 
Əgər ana evi idarə edirsə və hər Ģeyin qeydinə qalırsa, 
bütün ailə özünü  yaxĢı hiss edir 
A a b B 
89 
UĢaq ananın bir hissəsi olduğu üçün, o, uĢağın  həyatı 
haqqında hər Ģeyi bilmək hüququna malikdir 
A a b B 
90 
UĢaqlara valideynlərlə birlikdə  deyib –gülməyə, zarafat                                        
etməyə  icazə veriləndə, uĢaqlar valideynlərin 
məsləhətlərini asanlıqla qəbul edirlər 
A a b B 
91 
Valideynlər uĢağı təbii ehtiyaclarının öhdəsindən gəlməyi                       
mümkün olduqca tez öyrətmək üçün əllərindən gələn hər 
Ģeyi etməlidirlər 
A a b B 
92 
Əksər qadınlar uĢaq anadan olandan sonra istirahət üçün                                            
ayıra bildikləri vaxtdan xeyli çox vaxta ehtiyac duyurlar 
A a b B 
93 
Hər bir uĢaq öz problemlərini valideynləri ilə bölüĢdüyü                                 
halda cəza almayacağından  arxayın olmalıdır 
A a b B 
94 
UĢağı ağır ev iĢləri ilə yükləmək lazım deyil, əks halda                                             
o, iĢləmək həvəsini tamam itirə bilər 
A a b B 
95 
YaxĢı ana üçün ancaq ailəsi ilə ünsiyyətdə olmaq 
kifayətdir 
A a b B 
96 
Bəzən valideynlər uĢağın iradəsinin əksinə hərəkət etməli 
olurlar 
A a b B 
97 
Analar öz uĢaqlarının rifahına görə hər Ģeyi qurban 
verirlər 
A a b B 
98 
Ananın ən vacib olan uĢağının rifahı və təhlükəsizliyidir 
A a b B 
99 
Ġki bir-birinə zidd baxıĢları olan Ģəxsin ailə qurduqdan 
sonra dalaĢmaqları təbiidir 
A a b B 
100  UĢaqların ciddi qaydada tərbiyyə olunması onları xoĢbəxt 
edir 
A a b B 
101  Əgər uĢaqlar çox eqoist və tələbkardırlarsa, təbiidir ki, bu 
anaya mənfi təsir edəcəkdir 
A a b B 
102  UĢaqlar valideynləri haqqında tənqi iradları heç vaxt qulaq                 
A a b B 

201 
 
asmamalıdırlar 
103  UĢaqların  ümdə vəzifəsi valideynlərinə etibar etməkdir 
A a b B 
104  Valideynlər adətən sakit uĢaqlara dalaĢqan uĢaqlardan 
daha çox üstünlük verirlər 
A a b B 
105  Gənc  ana malik olmaq istədiyi bir çox Ģeylərin onun üçün                            
əlçatmaz olduğunu bildiyi üçün özünü bədbəxt hesab edir 
A a b B 
106  Valideynlərin uĢaqlara nisbətən daha çox hüquq və 
imtiyazlara malik olmasının heç bir əsası yoxdur 
A a b B 
107  UĢaq vaxt itkisinin mənasız olduğunu nə qədər tez baĢa 
düĢsə, bu onun üçün  bir o qədər  yaxĢıdır 
A a b B 
108  UĢaqlar valideynlərin diqqətini öz  problemlərinə cəlb  
etmək üçün mümkün olan hər Ģeyi edirlər 
A a b B 
109  Çox az sayda kiĢilər baĢa düĢürlər ki, onların uĢağının 
anasının da həyat sevinclərinə ehtiyacı vardır 
A a b B 
110  UĢaq seksual məsələlər haqqında çox suallar verirsə, bu 
onu narahat edən bir problemin olmasından xəbər verir 
A a b B 
111  Ərə gedən hər bir qadın ailə iĢlərinə rəhbərlik etməli 
olacağını düĢünməlidir 
A a b B 
112  UĢağının gizli fikirlərini bilmək ananın vəzifəsidir 
A a b B 
113  Əgər uĢaq ev iĢlərinə cəlb olunsa, o, valideynləri ilə daha                              
yaxın olar və onlara öz problemlərini asanlıqla etibar edər 
A a b B 
114  UĢağı ana südündən və butulkada yeməkdən mümkün 
qədər  tez ayırmaq və uĢağı ― müstəqil‖ yeməyə 
alıĢdırmaq lazımdır 
A a b B 
115  Anadan  uĢaqlarına qarĢı  münasibətdə həddindən çox                              
məsuliyyət hissini tələb etmək olmaz 
A a b B 
 
Ġstehsalat kollektivində çalıĢan psixoloq üçün valideynlərin ailə rolları 
məsələsinə münasibətini aydınlaĢdırmağa  yönəldilmiĢ Ģkalalar bloku  böyük   
əhəmiyyət kəsb edir. 
Metodika    ailədaxili  münasibətlərin  spesifikasını,  ailə  həyatının 
təĢkilinin xüsusiyyətlərini qiymətləndirməyə imkan verir. 
 
SORĞU VƏRƏQƏSI 
Cavab 
Nömrə 
A  a 
b B 
 
A  a 
b B 
 
A  a 
b B 
 
A  a 
b B 
 
A  a 
b B 
1.
 
   
24 
 
47 
 
70 
 
93 
 
2.
 
   
25 
 
48 
 
71 
 
94 
 
3.
 
   
26 
 
49 
 
72 
 
95 
 
4.
 
   
27 
 
50 
 
73 
 
96 
 

202 
 
5.
 
   
28 
 
51 
 
74 
 
97 
 
6.
 
   
29 
 
52 
 
75 
 
98 
 
7.
 
   
30 
 
53 
 
76 
 
99 
 
8.
 
   
31 
 
54 
 
77 
 
100 
 
9.
 
   
32 
 
55 
 
78 
 
101 
 
10.
 
   
33 
 
56 
 
79 
 
102 
 
11.
 
   
34 
 
57 
 
80 
 
103 
 
12.
 
   
35 
 
58 
 
81 
 
104 
 
13.
 
   
36 
 
59 
 
82 
 
105 
 
14.
 
   
37 
 
60 
 
83 
 
106 
 
15.
 
   
38 
 
61 
 
84 
 
107 
 
16.
 
   
39 
 
62 
 
85 
 
108 
 
17.
 
   
40 
 
63 
 
86 
 
109 
 
18.
 
   
41 
 
64 
 
87 
 
110 
 
19.
 
   
42 
 
65 
 
88 
 
111 
 
20.
 
   
43 
 
66 
 
89 
 
112 
 
21.
 
   
44 
 
67 
 
90 
 
113 
 
22.
 
   
45 
 
68 
 
91 
 
114 
 
23.
 
   
46 
 
69 
 
92 
 
115 
 
  
Ailədə münasibətlərin ayrı -ayrı aspektlərini hissələrə ayırmaq olar: 
   - təsərrüfat –məiĢət, ailə həyatının təĢkili (metodikada bu 3, 13, 19, 
23 –cü Ģkalalardır); 
-    əxlaqla,  emosional  dəstəklə,  asudə  vaxtın  təĢkili  ilə,  özünün  və 
partnyorunun Ģəxsiyyətin inkiĢafı üçün mühitin yaradılması ilə bağlı olan ər 
–arvad  münasibətləri (metodikada bu 17-ci Ģkaladır); 
-      uĢaqların  tərbiyə  edilməsini  təmin  edən  ‖pedoqoji‖  münasibətlər  
(metodikada bu  5, 11-ci Ģkalalardır). 
-    rəqəmlə  göstərilmiĢ  məlumatlar  əsasında  ailənin  ―ilkin  portretini‖ 
yaratmaq  olar.  7-ci  Ģkala  (ailə  konfliktləri)  çox  vacibdir.  Bu  Ģkala  üzrə 
yüksək  göstəricilər    konfliktlilik,  ailə  konfliktinin  istehsal  münasibətlərinə 
keçirilməsi haqqında  xəbər verir. 
Psixoloji  yardım  ailə  konfliktlərinin  həll  olunmasına  və  istehsalat 
kollektivində münasibətlərin yaxĢılaĢdırılmasına yönəldilir.  
3-cü  Ģkala  üzrə  yüksək  qiymətlər  ailə  problemlərinin  istehsalat 
problemlərindən  üstünlüyünü,  ‖iĢ‖maraqlarının  ikinci  yerdə  olduğunu 

203 
 
göstərir,  13-cü  Ģkala  haqqında  bunların  əksini  demək  olar.  Bu  əlamət  üzrə 
yüksək  qiymətlər    alan  Ģəxslər  üçün  ailədən  asılılıq,  təsərrüfat 
funksiyalarının bölüĢdürülməsində zəif yekdillilik xarakterikdir.  17, 19, 32 –
ci Ģkalalar üzrə yüksək qiymətlər ailənin pis inteqrasiya olunmasından xəbər 
verir. 
Ailə  roluna  olan  münasibətlərin  analizi  psixoloqa  müayinə  olunan 
Ģəxsin  ailə  münasibətlərinin  spesifikasını  yaxĢı  anlamağa,  ona  psixoloji 
yardım etməyə kömək edəcək. 
Metodikada  analizin əsas predmeti valideyn-uĢaq münasibətləridir. 
Dərhal  çıxarılması  mümkün  olan  nəticə  -  valideyn  –uĢaq    kontaktını 
onun optimallığı nöqteyi- nəzərindən qiymətləndirməkdir. Bunun üçün ilk üç 
Ģkala qrupu (optimal kontakt, emosional distansiya, konsentrasiya) üzrə orta 
qiymətləri müqayisə edirlər. 
Ayrıca Ģkalalar üzrə analiz xüsusi maraq tələb edir, hansı ki, çox vaxt 
valideynlərlə uĢaqlar arasında baĢ tutmayan münasibətlərin xüsusiyyətlərini, 
bu münasibətlərin gərginlik zonalarını anlamaq üçün  açar rolunu oynayır. 
    Metodika  həm  də  psixodiaqnostik  söhbətin    hazırlanması  və 
aparılmasında  yardım  göstərə bilər. 
AÇAR 
Cavab 
Nömrə 
A  a 
b B 
 
A  a 
b B 
 
A  a 
b B 
 
A  a 
b B 
 
A  a 
b B 
əlamətin 
mənası 
1.
 
   
24   
47 
 
70   
93 
 
 
2.
 
   
25   
48 
 
71   
94 
 
 
3.
 
   
26   
49 
 
72   
95 
 
 
4.
 
   
27   
50 
 
73   
96 
 
 
5.
 
   
28   
51 
 
74   
97 
 
 
6.
 
   
29   
52 
 
75   
98 
 
 
7.
 
   
30   
53 
 
76   
99 
 
 
8.
 
   
31   
54 
 
77   
100   
 
9.
 
   
32   
55 
 
78   
101   
 
10.
 
   
33   
56 
 
79   
102   
 
11.
 
   
34   
57 
 
80   
103   
 
12.
 
   
35   
58 
 
81   
104   
 
13.
 
   
36   
59 
 
82   
105   
 
14.
 
   
37   
60 
 
83   
106   
 
15.
 
   
38   
61 
 
84   
107   
 
16.
 
   
39   
62 
 
85   
108   
 

204 
 
17.
 
   
40   
63 
 
86   
109   
 
18.
 
   
41   
64 
 
87   
110   
 
19.
 
   
42   
65 
 
88   
111   
 
20.
 
   
43   
66 
 
89   
112   
 
21.
 
   
44   
67 
 
90   
113   
 
22.
 
   
45   
68 
 
91   
114   
 
23.
 
   
46   
69 
 
92   
115   
 
 
Əlamətlər: 
1 
Verbalizasiya 
13 
Evdar qadın rolundan narazılıq 
2 
Hədsiz qayğı 
14 
Partnyor  münasibətləri 
3 
Ailədən asılılıq 
15 
UĢağın aktivliyinin artması 
4 
Ġradənin boğulması 
16 
Konfliktlərdən  qaçınmaq 
5 
Fədakarlıq  hissi 
17 
Ərin laqeydliyi 
6 
Küsdürmək qorxusu 
18 
Seksuallığın  boğulması 
7 
Ailə konflikləri 
19 
Ananın dominantlığı 
8 
Tez qıcıqlanmaq 
20 
UĢağın  iĢlərinə   həddindən  çox 
qarıĢmaq 
9 
Həddindən artıq ciddilik 
21 
Münasibətlərin 
bərabərləĢdirilməsi 
10 
Ailədən 
xaric 
təsirlərin 
istinası 
22 
UĢağın inkiĢafını sürətləndirmək 
meyli 
11 
Valideyinlərin 
yüksək 
avtoriteti 
23 
Ananın qeyri-qənaətbəxĢliyi 
12 
Aqressiyanın boğulması