Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari

Darsning borishi: Marsh musiqasi ostida o‘quvchilar sinfga kiradilar. 
Salomlashib o‘tirishga ruxsat beraman. Davomotni aniqlab, uyga berilgan vazifani 

---

67 
tekshiraman. O‘quvchilarga kuylash holatini eslatib, (gavdani to‘g‘ri tutib, qo‘llar 
tizzada, oyoqlar yerga tekkan holatda) ovozlarini sozlayman. 
1. Artikulatsiya apparatini ishga solish uchun mashqlar kuylataman. 
2. Nafasni to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish uchun mashqlar kuylataman. 
Oldingi darsda o‘rgatilgan «Qadim Turon» (N. Norxo‘jayev musiqasi, P. 
Mo‘min she’ri) qo‘shig‘ini o‘quvchilar bilan takrorlab, mustahkamlab, badiiy 
ijroga erishaman.
So‘ngra yangi «Oltin kuz» qo‘shig‘ini (I. Ro‘zimuhammedov she’ri, S. 
Abramova musiqasi) ifodali qilib ijro etib beraman va musiqiy jumlalarga bo‘lib 
o‘rgataman.
Qo‘shiqning mazmunini ochib beraman. Bu qo‘shiq mazmunida kuz fasli 
kelganligi, bog‘lar saxovatliligi, mevalarni xil-xil pishganligi, paxtalarni 
ochilganligi va ularni terish kerakligi haqida kuylanadi. Qo‘shiq o‘rtacha tez 
tempda, re major ladida, quvnoq xarakterda yozilgan.
Bu qo‘shiqni mualliflari shoir Ibrohim Ro‘zimuhammedov, kompozitor 
Sonya Abramova bastalagan. Sonya Abramova Buxoro shahrida tug‘ilgan. 
Yoshligidan quvnoq, sho‘x, musiqiy qobiliyatga ega qiz bo‘lgan. Dastlab musiqa 
maktabida, “Hamza” nomidagi bilim yurtida a’lo baholarga o‘qib, Toshkent Davlat 
Konservatoriyasini 
kompozitorlik fakultetiga o‘qishga kirgan. O‘qishni 
muvaffaqiyatli tugatib, musiqa maktablarida va “Hamza” nomidagi pedagogika 
bilim yurtida o‘qituvchi bo‘lib ishlagan. U kattalar va bolalar uchun juda ko‘p 
qo‘shiqlar, pyesalar, marshlar, raqslar yozgan. Bolalarni juda yaxshi ko‘rganligi 
uchun ularga atab 100 dan ortiq qo‘shiqlar yaratgan. Bunga «Qo‘g‘rchog‘im», 
«Laylak qor», «Onajonim», «Fil», «Buvijonim – buvijon», «Paqircham», 
«Shamol», «Soatim» kabi qo‘shiqlarni misol keltirishimiz mumkin.
Endi mavzuni mustahkamlash uchun savollar beraman: 
1. Qo‘shiqning nomi nima? 
2. Uning muallifi kim? 
3. Kuzda qanday mevalar pishadi? 
4. Kuz faslining fazilatlarini sanab bering. 

---

68 
5. Qo‘shiq qanday janrda yozilgan? 
6. Bu qo‘shiqqa mos qanday ritmik harakatlar bajarish mumkin?
Hozir o‘rgangan qo‘shig‘imiz mayin, yoqimli xarakterda ijro etiladi. 
Qo‘shig‘imizdagi notalar nomini aniqlash uchun nota chiziqlari boshiga sol kaliti 
qo‘yiladi. Sol kaliti ikkinchi chiziqda yoziladi. Sol kalitini skripka kaliti deb atash 
mumkin. Skripka kaliti nota chiziqlarining boshida yozilib, I oktavadan boshlab, 
notalar kaliti aniqlab beradi. 
CD diskda O‘zbek xalq cholg‘u asboblari ijrosida kuy tinglaymiz. Bu 
kuyning nomi «Dutor bayoti», siz uni qanday xarakterda va qanday janrda 
yozilganini aniqlab, izohlab berasiz. Ushbu kuyga mos raqs harakatlarini bajarasiz. 
So‘ngra «Oltin kuz» qo‘shig‘iga bolalar cholg‘u asboblarida jo‘r bo‘lamiz. Oldin 
chapak chalib ritmini aniqlab, xotiramizda saqlab qolamiz. Hozir doskaga 5 ta 
o‘quvchi chiqib cholg‘u asbobida jo‘r bo‘ladilar. Shu tarzda navbatma-navbat 
doskaga chiqib, bolalar cholg‘u asbobida ushbu kuyga jo‘r bo‘ladilar. Darsda faol 
qatnashgan o‘quvchilarni baholayman.