Baramaçılığa və ipəkçiliyə aid terminlər: sarı barama, ağ
barama, yaşıl ba-rama, küm, kümdar, miz, künə, cabal, gər, zo-
rapa, kitil, uludan durmax, xurex’, kesişax, boş, köynəx, tiyan,
çeşmə, vaz, qans, modux, ayar, sərto, uydur və s. (Ş.)
Alma növlərinin adları: ağ tabağ, ağ şafran, apurd, ara-
nat, bayramxan cıri, belfuruq, qəndabi, qəndi sinab, qızıl əhməd,
quzgürən, qirmızı palast, eybalma, əhmədxan cıri, isgan alması,
gög turş, mayıs güzəli, meytiquli cıri, mirabba alması novaxcanı,
palast, pomajnı, sarı palast, sarı sinab, sarı turş, sarı şafran, sı-
ğınkə, tabağ alma, hacı, cibir alma, cırhacı, şanpan, şirvan gözə-
li, sixcanı və s. (Qb.)
Pambıqçılıq terminləri: çiyid, ikiqulaqlı (pambığın təzə cü-
cərən vaxtı), gülolma, daraqlanma, qoza, partlama, ağarmağ,
malalama, kultivasiya, sovka, şırımla- ma, kətmənnəmək, sey-
rəltmək və s. (Muğ.)
Dialektlərin leksikasında tarixi dövrlərin izləri
Şivələrin lüğət tərkibində keçmiş həyat tərzi, adət-ənənələr,
qohumluq əlaqələri, köhnə təsərrüfatla bağlı sözlər qorunub sax-
lanmışdır. Belə sözlər şivələrdə müxtəlif şəkildə işlənməklə tayfa
dili elementlərini özündə yaşadır.
Tayfa məfhumu bildirən sözlər. Şivələrdə tayfa, nəsil, ailə
mənasında uruğ, (Şam.,Muğ.), com (Muğ.), tabun (Zaq.,Q.),
şaqqa (Zaq.), göbəklər-göbəylər, coğa- lar (Şam.), əqrəbələr,
norma səviyyəsinə yüksəlmişdir; məs.:qaşqa ”heyvanın alnın-
da ağ ləkə”, sayrışmaq, qiymə ”tikə -tikə”, qırım ”meyl, həvəs”,
qobu ”dərə, çökək”, qulun ”at balası” və s. Müasir dövrdə ədəbi
dilin dialektlərə təsiri güclənmişdir. Ədəbi dil dialektlərə nüfüz
etdikcə, dialekt sözlərinin arealı məhdudlaşır. Bu təsirlər artdıqca
dialektlərin quruluşunda dəyişikliklər baş verir. Milli ədəbi dilin
formalaşması başa çatdıqda, dialektlər onun tərkibində məhdud
şəklində fəaliyyətini davam etdirir.
Dostları ilə paylaş: |
