Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

КОРНЕ-ПОЖНИВНЫЕ ОСТАТКИ И УРОЖАЙНОСТЬ КУЛЬТУР 
В ЗЕРНО-КОРМОВЫХ СЕВООБОРОТАХ И БЕССМЕННЫХ ПОСЕВАХ 
 
М.Я.РЗАЕВ, З.М.АБДУЛЛАЕВА 
Земледелия НИИ
В стате представлены количество корне-пожнивныx остаткoв и 
урожайность культур в севооборотных и бессменных посевах. 
 
 
ROOT-STUBBLE RESIDUES AND CROP YIELDS IN CEREAL-
FODDER CROP ROTATIONS AND PERMANENT CROPS 
 
M.Y.RZAYEV, Z.M.ABDULLAYEVA 
Research Institute of Crop Husbandry 
 
The article presents the number of rootstubble residues and crop yields in cereal 
folder crop rotations and permanent crops.
UOT: 631:631.582 
 
BECƏRMƏ AMİLLƏRİNİN PAYIZLIQ BUĞDA SÖRTLARININ 
STRUKTUR ELEMENTLƏRİNƏ TƏSİRİ
 
Ş.H.ƏHMƏDOV
Aqrar elmləri üzrə fəlsəfə doktoru 
Azərbaycan Əkinçilik Elmi-Tədqiqat İnstitutu, Bakı, Az 1098,Pirşağı qəs., Sovxoz 
№2, E-mail: [e-mail] 
 
Məqalədə becərmə amillərinin Əzəmətli-95 və Aran intensive tipli payızlıq 
buğda sortlarının struktur elementlərinə təsirindən bəhs edilir. Təddqiqatlar 
nəticəsində məlum olmuşdur ki, hər iki sort üzrə ən yüksək göstəricilər noyabrın 
birinci və oktyabrın üçüncü ongünlüyündə aparılmış səpinlərdə N
60 
P
40
+15 ton 
peyin fonunda hektara 4,0 milyon cücərən dən səpin normasında alınmışdır. 
 
Açar sözlər: 
sort, payızlıq buğda, səpin müddəti, səpin norması, qidalanma 
şəraiti
Ключевые слова: 
сорт, озимая пшеница, срок посева, норма высева, 
условия питания 
Key words:
wariety, winter wheat, sowing date, sowing rate, ferilizerate
 
Payızlıq buğda sortlarında struktur elementləri məhsuldarlığın əsas göstəriciləri 
hesab olunurlar. Becərmə texnologiyasına daxil olan amillərin birinin digəri ilə əvəz 
olunmazlığını nəzərə alsaq, onların ayrı-ayrılıqda deyil, birgə təsirinin üstünlüyü daha 

---

402 
aydın görünər. Belə ki, becərmə amilləri birgə tətbiq edildikdə onlar qarşılıqlı şəkildə 
öz təsirlərini daha da artırır və nəticədə məhsulun formalaşması üçün daha əlverişli 
şərait yaranır. Səpin müddəti və normasını düzgün müəyyən etməklə payızlıq yumşaq 
buğda sortlarının məhsuldarlığını və iqtisadi səmərəliliyini yüksəltmək mümkündür.
Payızlıq buğdanın məhsuldarlığına təsir edən amillərin öyrənilməsi ilə bir çox 
tədqiqatçılar məşğul olmuşlar. İstinad olunan ədəbiyyatlardan məlumdur kİ, yüksək 
dən məhsulunun formalaşması bilavasitə struktur göstəricilərinin səviyyəsindən 
asılıdır. Belə ki, məhsulun struktur göstəriciləri nə qədər yüksək olarsa, məhsuldarlıq 
da bir o qədər yüksək olar[1,2]. 
Becərmə amillərinin bitkinin struktur elementlərinə təsirini müəyyən etmək 
üçün yetişmə fazasında variantlar və təkrarlar üzrə bir kvadrat metr sahədə bitkilər 
kökündən çıxarılmış və ayrılıqda onlar üzərində struktur analizləri aparılmışdır. Bu 
zaman bir kvadrat metrdən çıxan biokütlənin çəkisi, 1000 dənin kütləsi, bir kvadrat 
metrdə olan məhsuldar gövdələrin sayı, bir sünbüldə olan dənin sayı, sünbülcüyün 
sayı, bir kvadrat metdrən çıxan dənin kütləsi və təsərrüfat faydalılıq əmsalı müəyyən 
edilmişdir.